Bibliotheek en de zorg: samenwerken aan de gezinsaanpak

Bibliotheken zijn steeds meer doordrongen van het belang van een geïntegreerde gezinsaanpak om de cirkel van laaggeletterdheid te doorbreken. Maar hoe pak je dat als bibliotheek aan? Het webinar het zorglandschap rondom het jonge kind, Georganiseerd door SPN en Stichting Nederlands Centrum Jeugdzorg (NCJ) gaf ons een inkijkje waar de kansen en mogelijkheden voor samenwerking tussen bibliotheken en de zorg liggen. Adviseur bij het NCJ Ellen-Joan Wessel liet ons kennismaken met de zorg rondom het jonge kind.

Hoe ziet het zorglandschap rondom het jonge kind eruit?

Het fundament voor taalvaardigheid wordt gelegd in het eerste levensjaar (lees meer). In dit jaar spelen 3 partijen een grote rol, die invloed hebben op de zwangerschap, de moeder en uiteindelijk het kind: verloskundige, de kraamzorg en de jeugdgezondheidszorg.

De verloskundige is de persoon die ouders tijdens en na de zwangerschap het meest ondersteunt. De aanstaande moeder wordt begeleid op medisch vlak., met als doel om na 9 maanden goed voorbereid een gezond kind op de wereld te zetten.

De kraamzorg doet de praktische ondersteuning na de bevalling en zijn veel in het gezin aanwezig.

De JGZ komt al bij de gehoortest en de hielprik voor het eerst bij ouders thuis. In de tweede week komt er een huisbezoek waarbij er verdere kennismaking met gezin plaatsvindt en de groei van de baby wordt gemonitord.

Wat heeft de bibliotheek hiermee te maken?

Nou, heel erg veel! Als bibliotheken onderkennen we ‘jong geleerd is oud gedaan’ op dagelijkse basis. Of het gaat om BoekStart, de VoorleesExpress of een intensieve samenwerking met een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf. Wij weten dat zo jong mogelijk beginnen met lezen/taalstimulering enorme voordelen heeft. Naast de preventiekant hebben we ook aandacht voor curatie en een leven lang ontwikkelen. Denk aan de activiteiten binnen het (digi)Taalhuis, mooie taalmaatjes projecten en het aanbod om te oefenen met digitale vaardigheden.

Belang van de eerste 1.000 dagen

Toen ik moeder werd, werkte ik bij de bibliotheek als projectleider VoorleesExpress. Ik was enorm bezig met hoe ik zo gezond mogelijk mijn kindje op de wereld kon zetten. Ik heb de boeken ‘Oei ik groei’ en ‘Veilig zwanger, eet als een expert, zwanger’ verslonden. Ik stelde vragen bij de gynaecoloog over alles wat er met mij gebeurde. Mijn vriendinnen gaven me toen ik 6 maanden zwanger was al het eerste babyboekje van Elmer het gekleurde olifantje. Mijn bibliotheekcollega’s die gooiden, net na mijn terugkomst uit het ziekenhuis, een Dikkie Dik door de brievenbus. Toen mijn zoon de gezegende leeftijd had van 2 maanden werd hij lid van de bibliotheek.

Ik kon tijdens mijn zwangerschap gedegen en goed geïnformeerde keuzes maken. Ik had gezondheidsvaardigheden en een omgeving die het belang van lezen en taal stimuleerden. Maar wat als je niet zo goed bent in lezen en schrijven? Sta je dan niet al op een achterstand? Helemaal als je ervan uitgaat dat de eerste 1.000 dagen van het kind van belang zijn voor de rest van het leven.

De bibliotheek is dé expert als het gaat om taalstimulering voor jonge kinderen of het vergroten van de basisvaardigheden van ouders. De bibliotheek kan een rol spelen in de geboorteketen in het zorglandschap van het jonge kind. Het is tijd om de samenwerking op te zoeken.

Kansen voor samenwerken

In de bibliotheken gebeurt er al best veel op de volgende 3 gebieden: vroege geletterdheid en taalontwikkeling (VoorleesExpress en BoekStart), ouderondersteuning en educatie (ouder- en taalcafés) en de educatieve omgeving. Ellen-Joan geeft aan dat de kansen voor bibliotheken nog meer liggen in ondersteuning van algemene ontwikkeling en de opvoedondersteuning van het hele gezin.

Kennisinstituut

Positioneer de bibliotheek als dé plaats voor (nieuwe) ouders waar ze betrouwbare informatie kunnen vinden voor leesbevordering en basisvaardigheden.

Ontmoetingsplaats

Ze de bibliotheek neer als ontmoetingsplaats waar ouders terecht kunnen om zelf hun veilige omgeving te creëren. Zo kan er een speel- en leeromgeving binnen de bibliotheek gemaakt worden die ouders uitnodigt tot lezen en spelen.

Zoek samenwerkingspartners

Je hoeft het als bibliotheek niet alleen te doen. Je kan aansluiten bij gezondheid- en welzijnsinitiatieven, in samenwerking met de Jeugdgezondheidszorg of welzijnsorganisatie. Denk aan onderwerpen die bij het consultatiebureau behandeld worden, zoals gezonde voeding, slaap en opvoedstrategie. Of sluit aan bij de verloskundige en centering pregnancy-groepen (via de verloskundige).

Er zijn verschillende landelijk en regionale organisaties die je als bibliotheek kan benaderen:

• Het Verloskundig Samenwerkingsverband. Een regionaal samenwerkingsverband van verloskundigen, gynaecologen, huisartsen en jeugdgezondheidszorg (VSV).
• Integrale geboortezorg IGO.
• Samenwerkingsverbanden Kraamzorg en verloskundigen voor de soepele overgang in de geboortezorg.

Op www.perined.nl en Home | CPZ van het college van perinatale zorg kan je meer informatie vinden over deze samenwerkingsverbanden.

Inclusie en toegankelijkheid

Een kans ligt ook op het gebied van inclusie en toegankelijkheid. Dit heeft te maken met het bereiken van kwetsbare gezinnen. Bereiken bibliotheken deze gezinnen wel? Of weten deze groepen, ondanks de laagdrempeligheid, de bibliotheek niet te vinden? Hoe kan je als bibliotheek er toch voor zorgen dat je deze doelgroep bereikt? Denk bijvoorbeeld aan statushouders of mensen die nog niet zo lang in Nederland zijn.

Meertaligheid

Aansluiten bij ouders betekent het bieden van multiculturele ondersteuning. Een goede manier is ondersteuning op het gebied van meertaligheid. Niet alle ouders hebben kennis over het belang van meertalige boeken. Als bibliotheek kan je dat belang benadrukken en ouders ondersteunen in het creëren van een rijke taalomgeving thuis. Tot slot kan je als bibliotheek denken aan gezamenlijke voorlichtingsbijeenkomsten en geïntegreerde oudercursussen. Werk met én voor ouders. Neem de ouders mee in je activiteiten en vraag ze om feedback.

Lekker lezen

Ondertussen is mijn zoon 6 jaar oud en heeft een zusje van 2. Hij zit in groep 3 en leert nu lezen. Hij pakt uit zichzelf een lekker dik boek. Niet slecht voor een jongeman wiens opa en oma nog nooit naar school zijn gegaan. Elmer en Dikkie Dik, jullie hebben je werk gedaan.

Wil je het webinar terugzien? Kijk dan op: Hoe bibliotheken kunnen bijdragen aan zorg en ontwikkeling van jonge kinderen – NCJ

Tips van andere bibliotheken voor samenwerken met de zorg:

• Verloskundige uit Den Haag bezoekt de bieb met groep om zwangeren te verbinden met hun wijk
• Wegwijzer gezinsaanpak Probiblio
• Animatie: Hoera! Er is een baby op komst
• De samenwerking zoeken met een welzijnsorganisatie.
• Biebtobieb: Gezinsaanpak
• Wil je als bibliotheek op het gebied van de gezinsaanpak meer samenwerken met lokale partners? Dan geeft deze aanhaakkalender van Cubiss je inzicht in de momenten waarop je samen met partners het belang van (voor)lezen onder de aandacht brengt.
• Gratis e-learnings voor de zorg, kraamzorg: E-learning Aanpak van laaggeletterdheid