De reis van de collectiespecialist en hoe deze verandert

Landelijk zijn er veel smaken in de invulling van dit prachtige beroep, van eenpitter tot combinatiefuncties met educatie, frontoffice, programmering, communicatie. In januari 2024 verscheen de Employee journey map voor collectiespecialisten nieuwe stijl, de nieuwkomers van nu die mixen met de oudere generaties vakgenoten die meer dan 30 jaar bouwden aan bibliotheekcollecties. Duurzame inzetbaarheid en het ontwikkelen van deze belangrijke functionarissen tot inspirerende community leiders die hun publiek weten te verrassen, prikkelen en bovenal betrekken bij het samenstellen van collecties en programmering is het doel in de komende jaren.

Welke eigenschappen zijn daarvoor nodig? David: ”20% van je werk bestaat uit het goed organiseren van de reguliere dingen en 80% uit samenwerken, inspireren en je publiek laten collectioneren.”

Marjolijne is antropoloog en kijkt vanuit haar expertise naar de ontwikkeling van collectiespecialisten van de werving tot en met de uitstroom. Samen ontwierpen ze een poster met alle ontwikkelmomenten, gefocust op vaste touchpoints in de carrière: wat is je kennis en kunde, hoe voel je je, waar moet je leidinggevende op letten? Marjolijne: “Opvallend is dat collectiespecialisten uit alle studierichtingen komen en dat het een leerbaar vak is, waarbij je op de vloer het meest gaat leren. Dat betekent dat voor de werving van deze functies de focus meer op competenties dan op je CV ligt. Voor de toekomst zijn mensen met omgevingsbewustzijn, netwerktalent en innovatiekracht nodig, een wat ander beeld dan de vroegere collectioneur. Door de maatschappelijk-educatieve doelen die ons gesteld zijn is het kunnen combineren van dingen die spelen in de samenleving belangrijk.”

Experimentele mindsets

David: “Wat we willen bewerkstellingen zijn teams met mensen met een andere mindset, dat zie je nog lang niet overal en dat is aan van alles te wijten. Collectie is lang een ondergeschoven kindje geweest, sinds ‘96/’97 werd internet een favoriete tijdsbesteding, daarna rond 2008 de bezuinigingen door de financiële crisis en sinds 2015/16 de pensioneringsgolf waardoor veel expertise uit de branche vloeit. De focus van het MT ligt van nature op meebewegen met wat de wethouder wil, bijvoorbeeld multi functionele organisatie (mfo) worden. Het zelfbewustzijn van bibliotheken is sinds de coronacrisis groter geworden door de brede erkenning van haar waarden en de goede lobby die ontstond. Zo is er ook weer ruimte voor focus op een sterke, kwalitatief en kwantitatief puike collectie, waarbij nieuwe verbindingen gemaakt worden.  Nu wordt er gelukkig landelijk stevig ingezet op leesvaardigheid van de jeugd, iets wat niet goed of voldoende is gebeurd.”

In de collectiestrategie van Bibliotheek Utrecht gaat het nadrukkelijk ook om de beleving van de collectie, wat vrijheid om te experimenteren geeft aan de collectiespecialist, iets wat nu meer ligt bij de programmamakers.

Marjolijne: “Ze moeten daartoe meer betrokken worden in de processen en in de verschillende periodes van je loopbaan moet gewerkt worden aan competenties, duurzame inzetbaarheid, langer blijven, werkplezier en het permanent opdoen van vakkennis. In onze map zitten hiertoe handvatten voor directies en leidinggevenden: waar zit je in die reis, wat wil je leren, aan wie kunnen we je koppelen, hoe organiseer je samenwerking met stakeholders, met musea. Ik ben zelf trouwens een fan van ouderwetse bibliotheken, een fenomeen dat ik volg op instagram. Wat niet wegneemt dat ik een voorvechter ben van boeken en lezen in een diversiteit aan vormen. Kijk (en luister) naar het succes van de Luisterbieb.”

Opleidingen en trainingen

Marjolijne: “Alle opleidingen en trainingen die beschikbaar zijn binnen de branche, staan op Bibliotheekcampus. Deze is onlangs in een nieuw, overzichtelijk jasje gestoken. En zeker de moeite waard om te bezoeken.”

“Bibliotheek Aanzet bijvoorbeeld is in de voorhoede bezig met experimenten op het gebied van multimedialiteit. Verbinding van allerlei kennisbronnen, relatief nieuwe collectieonderdelen zoals manga. Collectiespecialist Lonneke van der Ark bouwde in een jaar de grootste manga collectie in bibliotheken van de Benelux. Joris Vugs van Gooi+ is expert op het gebied van interactieve fictie: leesvaardigheid en plezier stimuleren en nieuwe vormen van leren ontdekken door gamen. Daarin kunnen bibliotheken een grotere rol spelen. Veel nieuwe expertises ontstaan en gaan mee in het verder ontwikkelen van de collectionista’s van de toekomst!”

Verder praten met David en Marjolijne kan altijd!

De Lonkende Leestafel is de community van ondernemende bibliotheekprofessionals. In deze interviewreeks gaan we in gesprek met avontuurlijke types.