Inzichten uit de de Week van Gezondheidsverschillen: 10 tips bij zorgen over geldzorgen  

”Sluit je ogen en denk terug aan een moment waarop jij stress ervaarde, misschien wel financiële stress. Wat deed dat met je?” Ruim 100 mensen in de theaterzaal van Bibliotheek Neude dachten in stilte na, waarna de microfoon werd doorgegeven: ‘schaamte’, ‘constante spanning’, ‘paniekaanvallen’. Deze greep uit de diverse gevoelens die bij het publiek naar boven kwamen, tonen aan waarom het zo belangrijk is dat we hier vandaag met elkaar aanwezig zijn.  

De vicieuze cirkel en intergenerationele overdracht van geldzorgen  

Tijdens de Aftrap van de week voerde dagvoorzitter Saskia van Alphen, domeinmanager Brede Gezondheid bij Pharos, 3 panelgesprekken met onder andere zorgmedewerkers, beleidsmedewerkers, ervaringsdeskundige professionals en andere experts. Het eerste panel ging in op chronische geldstress en persoonsgerichte zorg. Ervaringsdeskundige professional Afrah Abdullah, huisarts Feia Hemke en Miriam de Werd, beleidsmedewerker in het Jeroen Bosch Ziekenhuis gingen met elkaar in gesprek.  

Geldzorgen hebben direct en indirect invloed op iemands gezondheid. Enerzijds zijn het de directe zorgen voor dingen die je niet kunt betalen. Dat kan ook heel klein zijn, zoals een mitella voor je kind of een pijnstiller. Daarnaast zorgen geldzorgen voor chronische stress, wat invloed heeft op je mentale en fysieke gezondheid, maar ook op het denken. En dit kan ook overgedragen worden op kinderen.  

Afrah Abdullah: ”Het doorgeven van geldzorgen aan kinderen baart mij zorgen en moet onderbroken worden.”  

De twee sleutelwoorden: zelfregie en autonomie  

Daarna schoven Jessica van Hintum, ervaringsdeskundige professional en Jeanine Suurmond, hoogleraar Inclusieve Zorg aan. Jeanine Suurmond licht een onderzoek van het Trimbos instituut toe over het brede gesprek. Dit is een gespreksvorm waarbij de gehele context wordt bekeken, en de focus ligt op de eigen regie van de patiënt. Deze methode blijkt te leiden tot gezondheidswinst, lagere zorgkosten en meer zelfregie.   

Jessica van Hintum: ”Veel mensen met geldzorgen voelen de autonomie wegglijden. De bewindvoerder neemt de regie over je portemonnee over en de inhoud van een voedselpakket bepaalt wat je die week eet.”

Het landelijk programma ‘Preventie van geldzorgen’ 

Vervolgens werd het landelijk programma ‘Preventie van geldzorgen’ (Ministerie van SZW) gelanceerd. Dit programma heeft als doel het gesprek over geldzorgen makkelijker te maken, zodat kleine zorgen eerder worden herkend en erkend. Projectleider Anna Hiemstra, ervaringsdeskundige professional Dennis van Elten, wethouder uit Utrecht Linda Voortman en jeugdverpleegkundige Miranda van der Bruggen gingen met elkaar in gesprek.   

Miranda van der Bruggen: ”Wij zijn een tijd geleden begonnen met het stellen van geldzorg-vragen aan de mensen waarbij wij aan huis komen. We stellen die vraag aan iedereen, armoede is niet altijd zichtbaar.”  

Wat gebeurt er op lokaal en landelijk niveau?  

De grondoorzaak is dat mensen te weinig te besteden hebben. Gemeentes hebben de taak om hierop in te spelen door middel van armoedebeleid en schuldhulpverlening. De Gemeente Utrecht vindt het belangrijk dat de dienstverlening stresssensitief is. Bewoners moeten makkelijk toegang kunnen krijgen tot regelingen, waarbij de weg voor hen zo makkelijk mogelijk moet worden gemaakt. Daarnaast heeft de schuldhulpverlening ervaringsdeskundigen in dienst genomen om bewoners te ondersteunen, wat een positief effect heeft op de mensen in de schuldhulpverlening.  

Tot slot werden Maarten Lemmink, Manager Gezond Leven en Preventie (ministerie van VSW) en Justine Ruitenberg, Programmadirecteur Armoede en Schulden (ministerie van SZW) uitgenodigd om hun landelijke kijk op het thema toe te lichten. 1,2 miljoen mensen in Nederland leven net boven de armoedegrens. Dat zijn mensen die niet makkelijk rondkomen, en bij een financiële tegenslag niet weten of ze het redden. Vaak zijn dat jongeren, mensen met een tijdelijk arbeidscontract of mensen met seizoenswerk.   

Justine Ruitenberg: ”We willen dat de mensen die net boven de armoedegrens leven al naar ons toekomen, om te voorkomen dat ze in armoede raken.”  

Tijdens de panelgesprekken kwamen veel manieren voorbij waarop zorgprofessionals en welzijnsprofessionals kunnen omgaan met mensen met geldzorgen. Een deel hiervan zal herkenbaar zijn voor de bibliotheekmedewerkers, en komt bijvoorbeeld ook aan bod in de IDO vaardigheidstraining. Maar wat kunnen we leren van deze inzichten? En wat kun je doen wanneer je iemand met geldzorgen in de bibliotheek krijgt?  

10 tips bij zorgen over geldzorgen   

1. Probeer geen stress toe te voegen. Dat kan best moeilijk zijn, wanneer je iemand in een korte tijd moet helpen en elkaars taal niet spreekt. Vertrouwen, tijd en ruimte zijn hier de sleutelwoorden.  
2. Wees niet bang om vragen te stellen. Veel zorgprofessionals denken bijvoorbeeld: ”Laat ik het maar over die hoofdpijn hebben, want als ik vraag ‘hoe is het thuis?’ of ‘kan je die medicatie die ik voorschrijf wel betalen?’ dan is dat lastiger”.   
3. Zorg dat je passende hulp kunt bieden. Wanneer je een moeilijke vraag hebt gesteld en erachter komt dat iemand geldzorgen heeft, dan moet je ook de het vervolg op orde hebben.  
4. Probeer het mens achter de bezoeker te zien. Veel bezoekers komen binnen met een vraag waarachter een andere hulpvraag verschuilt.   
5. Werk goed samen met het sociaal domein. Bespreek bijvoorbeeld de hulpvragen die je binnenkrijgt of organiseer met regelmaat een overleg met elkaar.  
6. Zorg ervoor dat de regie zoveel mogelijk bij de bezoeker blijft, de eigen regie is extra belangrijk voor iemand met geldzorgen.  
7. Zorg voor een warme overdracht: ken de sociale kaart en bel naar de juiste organisatie in de aanwezigheid van de bezoeker. Zo heeft de bezoeker direct een afspraak en aanspreekpunt bij de organisatie.  
8. Durf vragen over geldzorgen aan elke bezoeker te stellen, ook aan de bezoeker met de nieuwste telefoon of de bezoeker met dure kleding. Armoede is niet altijd zichtbaar.   
9. Maak de weg naar hulp en ondersteuning zo makkelijk mogelijk voor bezoekers.  
10. Steun mensen die een eigen initiatief hebben in het uitvoeren van het initiatief. Je hoeft niet altijd alles voor ze te regelen, maar kunt ze wel ondersteunen. 

Fotocredits: Pharos