-
- ...
- Thema's
- Programmering
- Dossier Duurzame bibliotheek
Dossier Duurzame bibliotheek
Duurzaamheid staat hoog op de agenda van veel gemeentes en provincies. Ook bibliotheken kunnen actief bijdragen aan een duurzamere maatschappij. Dit dossier ondersteunt je bij het (verder) verduurzamen van de bibliotheekorganisatie.
Algemeen: aan de slag met duurzaamheid in de bibliotheek
Hoe werken organisaties aan duurzaamheid?
Adviesbureau Phi Factory verzorgde een workshop voor bibliotheken in Noord- en Zuid-Holland die met duurzaamheid aan de slag willen. De video geeft de theorie, de urgentie, feiten en cijfers over duurzaamheid, welke rol de bibliotheek kan innemen in de verduurzaming en activerende voorbeelden van andere organisaties.
Onderzoek: welke rol kunnen bibliotheken spelen op het gebied van duurzaamheid?
In opdracht van de provincie Zuid-Holland keek Probiblio samen met duurzaamheidspecialist PHI-Factory vanuit 2 invalshoeken naar duurzaamheid: als onderdeel van de bedrijfsvoering en als onderdeel van de programmering van bibliotheken. Vragen waar in het onderzoek antwoorden op worden gezocht zijn onder andere:
- wat verstaan we onder duurzaamheid?
- hoe gaan overheden hiermee om?
- hoe krijgen bibliotheken mogelijk te maken met duurzaamheid (denk aan de klimaataanpak)?
- wat is de huidige situatie wat betreft duurzaamheid in de interne bedrijfsvoering en de kernactiviteiten van bibliotheken?
- wat zijn de uitdagingen, mogelijkheden en kansen voor bibliotheken?
Video: 3 pionierende bibliotheken
Bibliotheek IJmond Noord, de Bieb voor de Zaanstreek en Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta delen in deze video hoe deze bibliotheken hun steentje bijdragen aan een duurzamere maatschappij en hoe zij daarbij samenwerken met de gemeente. Hun boodschap aan andere bibliotheken: gewoon beginnen!
Hoe organiseer je duurzaamheid in jouw bibliotheek?
Duurzaamheid wordt voor steeds meer bibliotheekorganisaties een belangrijk onderdeel van het beleid. Maar hoe zorg je ervoor dat het een structureel onderdeel wordt van de visie én dat het gedragen wordt door alle medewerkers? Start met deze 6 tips:
- Haal het MT en directie aan boord
- Stel een ‘green team’ samen
- Vergroot het interne draagvlak
- Houd een actielijst bij
- Formuleer een concreet doel
- Schakel experts in
Advies nodig?
- PHI Factory is een adviesbureau gespecialiseerd in verduurzaming en het versnellen naar een circulaire economie. In het kader van de Verduurzamingsimpuls bieden zij trajecten aan die passen bij bibliotheken die nog geen visie of beleid hebben geformuleerd op het gebied van duurzaamheid en willen inzetten op draagvlak binnen de organisatie. Dit doe je door samen een ambitie- en kansensessie te doen, vervolgens is het zaak deze ambitie naar praktijk brengen.
- Green Leisure Group biedt onder meer meerjarige trajecten aan, die bij voorkeur in collectief met andere bibliotheken gevolgd worden. Ook biedt Green Leisure Group begeleiding bij het behalen van het keurmerk Duurzaam Gastvrij.
Duurzame bedrijfsvoering van de bibliotheek
Bibliotheken kunnen het goede voorbeeld geven door hun bedrijfsvoering te verduurzamen. Experts, een certificaat of menukaart helpen om stappen te zetten op dit lastige terrein.
Hoe kunnen bibliotheken de bedrijfsvoering verduurzamen?
Welke wet- en regelgeving komt er op bibliotheken af? En wat zijn de eerste stappen die je kunt zetten om je bedrijfsvoering te verduurzamen? In deze video legt Michael van der Meer, Circulaire Economie Versneller bij PHI Factory, uit waarom het voor bibliotheken belangrijk is om te verduurzamen en hoe ze dat kunnen doen. Het webinar start met een algemene introductie over de noodzaak tot het overgaan op een circulaire economie, waarin we zuiniger zijn op onze energie en grondstoffen.
De 9 aandachtspunten voor een duurzame bedrijfsvoering
- Implementeer energiebesparende maatregelen: denk hierbij aan LED verlichting, uitzetten van elektronische apparaten, sensoren op de verlichting. Lees de 9 tips
- Stap over naar groene stroom en groen gas: dit levert direct een grote milieuwinst op. Waar grijze stroom een emissiefactor van 0,649 kg CO2 per kWh heeft is dit voor groene stroom vrijwel niks tot zelfs 0,000 kg CO2 per kWh30. Kies daarbij voor een echt duurzame leverancier.
- Neem duurzaamheid mee als eis bij inkoop.
- Faciliteer afvalscheiding en zorg ook dat stromen gescheiden worden verwerkt door de afvalverwerker.
- Geef de voorkeur aan biologisch afbreekbare en duurzame schoonmaakmiddelen.
- Gebruik een slimme inrichting: hierdoor kunnen gedeeltes apart verwarmd worden en kan er zoveel mogelijk gebruik worden gemaakt van natuurlijk licht.
- Gebruik waterbesparende kranen en spoelsystemen voor de toiletten.
- Duurzame mobiliteit: hoe komen werknemers naar de bibliotheek? Faciliteer duurzame alternatieven.
- Ga voor een Duurzaam Gastvrij-certificaat.
De rol van bibliotheken in de energietransitie
Het kan je niet ontgaan zijn: Nederland zit midden in de energietransitie. Overal zetten we stappen om het gebruik van fossiele brandstoffen zoveel mogelijk te beperken en over te stappen op hernieuwbare energie, uit bijvoorbeeld wind of zon. Ook in het besparen van energie via bijvoorbeeld zuinige apparatuur of isolatie van het gebouw is veel winst te behalen. Daarnaast geldt: verdienen de maatregelen zich in vijf jaar terug? Dan is het zelfs verplicht (voor de eigenaar van het pand) deze te nemen!
Welke rol kunnen bibliotheken pakken in de energietransitie? Nynke van Hussen, Circulaire Economie Versneller bij PHI Factory, legt in deze video uit wat de energietransitie betekent en waarom het belangrijk is dat we afstappen van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen. In zes stappen legt Nynke uit hoe je je energieverbruik in kaart kunt brengen en hier – samen met de eigenaar van het bibliotheekpand – stap voor stap verandering in kunt realiseren.
9 tips om energie te besparen
In samenwerking met PHI Factory hebben we een aantal stappen en bijhorende maatregelen en hulpmiddelen op een rijtje gezet:
- Zoek uit aan welke wettelijke verplichtingen moet voldoen middels de tool wetchecker energiebesparing (Rijksoverheid).
- Ga in gesprek met de eigenaar/huurder over welke verantwoordelijkheden bij wie liggen. Onthoud: jullie zijn samen verantwoordelijk voor verduurzaming!
- Voer een 0-meting uit op je werkelijke verbruik. Dit kan bijvoorbeeld met de rekentool van WEii.
- Krijg de energieslurpers in beeld voor jouw bibliotheek.
- Vergelijk de uitkomst van de 0-meting met de wettelijke verplichtingen om inzichtelijk te maken welke stappen je nog moet nemen.
- Inventariseer welke duurzame energiebesparende oplossingen passen bij jouw bibliotheek.
- Maak duidelijke afspraken met je eigenaar/verhuurder over passende energiemaatregelen en de financiering hiervan en leg dit vast in een contract en routekaart.
- Aan de slag met het uitvoeren van de maatregelen!
- Monitor de voortgang zodat je jouw ambities en de wettelijke verplichtingen op tijd behaald.
Ben je geïnteresseerd in het collectief inkopen van energie? Als lid van de VOB kun je gebruik maken van aantrekkelijke tarieven voor energie, en van adviesdiensten van EnergieLive. Kijk voor meer informatie over dit ledenvoordeel op de website van de VOB.
Verduurzamen met een certificering Duurzaam Gastvrij
Wil jij je bedrijfsvoering verduurzamen maar weet je niet waar je moet beginnen? Dan kan het behalen van dit keurmerk een nuttig middel zijn. Niet alleen staan alle normen helder beschreven; aan het eind van het traject is de certificering een mooie kroon op al het werk. Zo kun je aan alle bibliotheekbezoekers kenbaar maken dat duurzaamheid voor jouw organisatie belangrijk is.
In deze animatie wordt het proces richting certificering uitgelegd:
Hoe De Boekenberg de bedrijfsvoering verduurzaamde met Duurzaam Gastvrij certificering
De Boekenberg was een van de eerste bibliotheken in Nederland die aan de slag is gegaan met het proces van een Duurzaam Gastvrij certificering. Olga van Reede vertelt hoe zij besloten dat het tijd was om te verduurzamen en wat de aanleiding was.
Lees het interview met Olga van Reede
Verduurzamen met De Groene Menukaart voor bibliotheken
Voor huurders en eigenaren die hun gebouw willen verduurzamen is de Groene Menukaart voor Bibliotheken een handige tool. Via deze website kunnen organisaties een beeld vormen en handvatten krijgen bij wat er komt kijken om hun (gehuurde) pand te verduurzamen.
De menukaart biedt:
- een opsomming van de maatregelen voor fysieke verduurzaming voor elk type gebouw, van spouwmuurisolatie en ledverlichting tot vergroening van daken.
- een overzicht van regelgeving en eisen die de diverse gemeentes hierover voeren.
- een rekentool voor de besparingsmogelijkheden door energieverbruik en oppervlakte in te voeren.
- een overzicht van gemeentelijke, provinciale en nationale financieringsmogelijkheden van landelijke fondsen voor het verduurzamen van een monument tot provinciale subsidies en leningen voor zowel (particuliere) pandeigenaren als huurders.
Duurzaamheid in programmering en collectie
Het bieden van programmering en voorlichting is één manier om als bibliotheek invloed uit te oefenen op het verduurzamen van de samenleving.
Waarom aandacht besteden aan duurzaamheid in de collectie en programmering?
- Duurzaamheid is een actueel en veelomvattend thema. In het nieuws komen onderwerpen rondom energie besparen, klimaatverandering en natuur regelmatig langs. Als laagdrempelige plek is de bibliotheek als geen ander geschikt bezoekers te informeren en inspireren als het om dit thema gaat.
- Bezoekers zijn in toenemende mate geïnteresseerd in dit thema, zeker de kinderen van nu en de klanten van de toekomst.
- Tegelijkertijd biedt duurzaamheid voor bibliotheken ook handvatten om nieuwe doelgroepen aan te boren.
3 gouden tips om bezoekers te inspireren over duurzaamheid
Een kledingruil? Een RepairCafé? Of een themacollectie rondom natuur in de stad? Deze en vele andere ideeën passeerden de revue tijdens een door Probiblio georganiseerde themadag. Ruim veertig programmamakers en collectiespecialisten bogen zich gezamenlijk over het thema Duurzaamheid. Met deze 3 tips informeer en inspireer jij jouw bezoekers over dit actuele thema.
Matthea de Jong, directeur van de Tolhuistuin: “Als het over duurzaamheid en klimaatverandering gaat, is er veel aandacht voor technische zaken. Energie besparen, recyclen, klimaatmodellen… Maar zet dit ons echt aan tot actie? Nee! Pas als je in je hart geraakt wordt ga je harder lopen, zo concludeert zij. En hoe raak je mensen? Met kunst en cultuur. Muziek, beelden die onder de huid kruipen, persoonlijke verhalen: die helpen om je je een andere wereld voor te kunnen stellen.”
Haar eigen festival We Are Warming Up is daar een goed voorbeeld van. Bibliotheken zijn bij uitstek laagdrempelige plekken voor kennis en ontmoeting, verspreid door heel Nederland. De ideale huizen van duurzaamheid, waar mensen kunnen leren én doen. Behoefte aan praktijkvoorbeelden en tips?
Circulair adviseur Michael van der Meer (PHI Factory) verdeelt mensen in drie types: Afwachtende Realisten, Intuïtieve Volgers en Actieve Ambassadeurs. In zijn groeimodel kunnen mensen zich ontwikkelen naar een meer duurzame versie van zichzelf.
“Wil je als bibliotheek mensen inspireren tot duurzaam gedrag? Weet dan wie je voor je hebt! Voor de Afwachtende Realisten is het belangrijk om de impact van hun gedrag inzichtelijk te maken: wat levert een bepaalde actie precies op aan (milieu)winst? Intuïtieve Volgers komen in beweging als hun omgeving verandert. Gebruiken veel mensen geen wegwerp bekers meer? Dan doet de Intuïtieve Volger dat ook niet meer. Zijn er Actieve Ambassadeurs in de omgeving van de bibliotheek, oftewel mensen die al duurzaam bezig zijn én mensen graag enthousiast maken hetzelfde te doen? Geef deze mensen een podium!”
Charlotta Feith van NBD Biblion: “Voor bibliotheken die graag willen verduurzamen is het een uitdagend vraagstuk: wat doe je met de afgeschreven boeken? Recyclen is – met plastic kaft en aluminium tag – vaak lastig. Met een subsidie van RVO heeft NBD Biblion samen met o.a. Product for Product en DOK Delft een pilot bedacht: de Biebox. De subsidie is verbonden aan het verwerken van materialen in een keten. Het proces bestaat uit twee gedeelten: het verwerken van oude boeken tot een duurzame box (een boekenkastje) van papier en een reststroom (Product for Product) voor het recyclen tot o.a. wc-handdoekjes en kantoorpapier. De Biebox wordt gevuld met opgeknapte afgeschreven boeken (upcycling) die nog goed genoeg zijn, en wordt vervolgens bijvoorbeeld in ziekenhuizen of bedrijfskantines geplaatst.”
Deelnemers aan de workshop juichen laagdrempelig promotie van de bibliotheek en leesbevordering toe. Maar daar zit ook de twijfel: wil je de bibliotheek promoten met materialen die eerder door de bibliotheken zijn afgeschreven? De NBD gaat de business case verder ontwikkelen.
Aan de slag met doelgroepgericht programmeren
Praktijkvoorbeelden: Rijn & Venen en de LocHal
De bibliotheken Rijn & Venen en de LocHal zijn voorlopers als het om duurzame programmering. Patricia Lärche & Dewi Visser van Bibliotheek Rijn en Venen en Jantien Borsboom van Bibliotheek Midden-Brabant gingen met elkaar in gesprek over de vraag: Moeten bibliotheken aandacht besteden aan duurzaamheid?
Lees het interview met Rijn & Venen en de Lochal
Collectietips
Wil je gebruikers inspireren rondom duurzaamheid? Zorg voor duurzame boeken! Zowel voor kinderen als volwassenen verschijnt er veel rond dit thema, fictie en non-fictie. Probiblio maakte twee titellijsten voor kinderen en volwassenen.
Vragen?
Expertises:
Artikelen van Dick
