‘Gecijferdheid is overal, in alle dagelijkse dingen’

Mensen die laaggecijferd zijn ervaren belemmeringen en problemen met situaties waarin getallen, maten en verbanden een rol spelen. Zij hebben bijvoorbeeld moeite met op tijd komen, met geld of met het volgen van een recept. Bij het begrip gecijferdheid gaat het dus niet om rekensommen, maar om cijfers die in verbinding staan met echte (dagelijkse) situaties.

Het project ‘Gecijferdheid telt mee’ staat onder aanvoering van Hogeschool Utrecht (HU) en is mogelijk dankzij subsidie van Tel mee met Taal – Experimenten. Deelnemende bibliotheken zijn Bibliotheek AanZet, Bibliotheek Oostland en DOK Delft. Binnen het project zetten we in op 4 onderdelen waarmee bibliotheken laaggecijferden kunnen bereiken en ondersteunen: het creëren van bewustwording onder bibliotheekmedewerkers, het trainen van deze medewerkers, het ontwikkelen van passend aanbod en het opstellen van gerichte promotiecampagnes. De bibliotheken gaan met ondersteuning van de Hogeschool Utrecht en Probiblio zorgen voor de praktische uitvoering, ieder met een eigen focus en plan. Klik hier voor meer informatie.

Waarom doet Bibliotheek AanZet mee aan het project ‘Gecijferdheid telt mee’?

‘Binnen basisvaardigheden zijn we van taal, digitaal en rekenen. Maar het viel mij op dat we eigenlijk weinig of niks doen met gecijferdheid binnen de sector. Toen dit project met Probiblio en de Hogeschool Utrecht voorbijkwam dachten we: hier moeten we bij aansluiten! Toen de HU vervolgens echt begon uit te leggen hoe omvangrijk en groot de uitdagingen voor laaggecijferden zijn in het dagelijks leven, werd ik mij steeds bewuster van het probleem en dacht ik al helemaal ‘hier wil ik meer energie in steken’.

Waarom is de bibliotheek de plek om het thema gecijferdheid op te pakken?

‘Het thema ‘Meedoen in de maatschappij’ heeft onze aandacht. Wij willen als bibliotheek dat iedereen de mogelijkheid krijgt om actief mee te doen en we moeten constateren dat laaggecijferdheid hierin een belemmering vormt. Laaggecijferdheid gaat voor mij om het onvoldoende kennis kunnen opbouwen om afgewogen beslissingen te kunnen nemen in het leven. Dit leidt er dus eigenlijk toe dat je niet volwaardig mee kunt draaien in de samenleving.’

‘Het wel of niet nemen van de coronavaccinatie is hier een goed voorbeeld van. In deze discussie gaat het vaak over de kans dat je besmet raakt, de kans dat je ziek wordt van besmetting en de kans dat je corona kunt overbrengen. De betrouwbaarheid van het vaccin wordt vormgegeven met cijfers. Maar wat is een kans? Hoeveel houdt ‘98%’ eigenlijk in? Het inschatten en begrijpen van ‘kansen’ en op basis daarvan een oordeel kunnen vormen, is een voorbeeld waaruit blijkt hoe belangrijk het is om gecijferd te zijn. Het geeft je handvatten om een mening te vormen en mee te doen in de maatschappij. Laten wij als bibliotheeksector vooroplopen en het thema gecijferdheid oppakken, want de bibliotheek is er voor iedereen.’

Wat een goed voorbeeld. De manier van kijken naar en het bewust zijn van gecijferdheid vereist een omslag in het denken en een lange adem. Hoe heb jij dit zelf ervaren?

‘Als je zelf gecijferd bent, is het lastig te zien waar het probleem van laaggecijferdheid zit en welke belemmeringen mensen kunnen ervaren. Wie gecijferd is staat daar niet bij stil, omdat het denkwerk dan automatisch gaat. Het duurt een tijd om jezelf aan te leren welke situaties gecijferd  zijn en hoe dit voor obstakels kan zorgen. Maar dan zie je dat gecijferdheid overal aanwezig is, in alle dagelijkse dingen. Of het gaat om de inname van de juiste hoeveelheid medicatie (bijvoorbeeld ‘driemaal daags een half tablet’), aflezen op een maatbeker hoeveel 1 liter melk is, of op tijd de trein instappen. Bij al deze situaties komt gecijferdheid van pas.’

‘Door de bijeenkomsten die we in het kader van het project ‘Gecijferdheid telt mee’ hebben gehad, heb ik veel kennis opgebouwd en inzichten gekregen. We delen veel voorbeelden met elkaar en dat is belangrijk voor het bewust worden. Ik ben hierdoor gegroeid. Vanaf het moment dat ik hoorde om hoeveel mensen het in Nederland gaat – 2,1 miljoen –  en hoe zij dagelijkse situaties ervaren heb ik veel geleerd en mij eigen gemaakt. Daarvoor was mij dit echt onbekend. Nu zie ik de hele dag door gecijferde situaties!’

‘Die omslag van het onbekende naar bewustwording maakte me enthousiast om dit thema op te pakken. Ik heb me 10 tot 15 jaar lang hard gemaakt voor taal en wil nu hetzelfde doen voor gecijferdheid. Eigenlijk ben je even een ontdekkingsreiziger binnen een nieuw thema, waarbij je onderzoekt wat het probleem is en wat we daartegen kunnen doen. Dat zorgt voor een drive.’

Stond gecijferdheid voorheen nog helemaal niet op de agenda bij Bibliotheek AanZet?

‘Onbewust wel. In ieder Taalcafé komen cijfers naar voren: bij de gesprekken over boodschappen doen, reizen en gezondheid. Maar er zijn geen werkafspraken met of handvatten voor medewerkers en vrijwilligers om dit echt op te pakken. Het blijft dus bij gesprekken waarin het toevallig ter sprake komt. De Succes! Rekenen boekjes hebben we wel in de collectie, maar die worden niet veel gebruikt.’

Wat gaan jullie doen binnen het project ‘Gecijferdheid telt mee’ om hier verandering in te brengen?

‘We doen als Bibliotheek AanZet met 2 plannen mee aan het project. In onze vestigingen in Gorinchem, Molenlanden en Dordrecht zetten we in op bewustwording. Hiervoor heb ik een lijst gemaakt met doelgroepen die we bewust willen maken, zowel interne en externe partners. De volgende stap is het verbinden van een doelstelling aan elke doelgroep: dus wat wil ik bereiken op het gebied van bewustwording? Een voorbeeld zijn de Taalvrijwilligers. Naast het feit dat wij hen informeren over gecijferdheid, zou ik graag willen dat zij binnen de taallessen gecijferdheid meenemen en problemen hiermee herkennen.’

‘Vervolgens is het zaak om met het gesignaleerde iets te doen. En dat we er binnen de bibliotheek ook aanbod voor hebben. Daarom houden we ons binnen de BAR-regio (Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk) bezig met de invulling van de programmering. Dan gaat het om het ontwikkelen van aanbod, zoals camouflageactiviteiten om de doelgroep te werven. Ik zie dat nu voor me in de vorm van camouflageaanbod per thema: eenzaamheid, financiën, gezondheid, reizen, werk, voeding. Je kunt eigenlijk elk onderwerp pakken.’

Waar willen jullie als Bibliotheek Aanzet in 2030 staan met het thema gecijferdheid?

‘We zien gecijferdheid nu nog als een los onderdeel. En het is ook nodig om gecijferdheid nu even uit te lichten en extra aandacht te geven. Maar wel met het idee dat het straks weer een logisch onderdeel wordt van basisvaardigheden. Taal, digitaal en rekenen zullen steeds meer met elkaar verweven raken.’

Welke tips heb jij voor andere bibliotheken die aan de slag willen met het thema gecijferdheid?

‘Begin met bewustwording creëren bij jezelf, door je te verdiepen in het thema en jezelf te informeren. Pas als het bij jezelf is geland, kun je werken aan kennisoverdracht en het creëren van bewustwording bij anderen. We moeten gaan begrijpen wat gecijferdheid is en welke belemmeringen het bij mensen kan veroorzaken, voordat we aanbod gaan ontwikkelen.’