Hoe maak je als bibliotheek een goede podcast?

Maike van Pelt heeft veel ervaring als radio- en podcastmaker. Ze produceert de podcastserie de BibliotheekCast voor Bibliotheek Zuid-Kennemerland. Via Probiblio zal Maike ook andere bibliotheken helpen met het inzetten van podcasts.

In deze blog vertel ik je eerst meer over de populariteit van het medium, de kracht van een goede podcast en de redenen waarom het voor jouw bibliotheek relevant kan zijn een podcast te (laten) maken. Ook geef ik voorbeelden van bestaande podcasts die je kunt koppelen aan je programmering, evenementen of collectie.

Daarna neem ik je aan de hand: hoe begin je met het opzetten van een nieuwe podcast? Ik presenteer zes stappen voor het ontwikkelen van een nieuwe podcast(serie) en besteed ook aandacht aan de mogelijkheden op het gebied van apparatuur.

We sluiten af met een ‘challenge’ voor wie niet langer wil wachten: maak een (coronaproof) podcastpilot! En nieuws over onze podcastworkshop voor bibliotheekmedewerkers!

Het geheim van een goede podcast

Podcasts zijn online audiobestanden die gratis worden aangeboden via podcast-apps en -platforms. Je kunt ernaar luisteren waar en wanneer je wilt. Het liefst met koptelefoon via je smartphone, tablet of computer. Een kwalitatief hoogwaardige podcast heeft een professionele audiokwaliteit en vertelt een kloppend verhaal, waarbij de luisteraar zich persoonlijk aangesproken voelt. Dat laatste is echt een ‘must’, want de meeste podcastluisteraars gebruiken een koptelefoon waardoor je alle geluiden nog intenser hoort. Podcastpareltjes zijn audioverhalen die je meesleuren; beelden oproepen en ruimte laten voor verwondering en een eigen visie op het onderwerp.

Een kwalitatief hoogwaardige podcast heeft een professionele audiokwaliteit en vertelt een kloppend verhaal, waarbij de luisteraar zich persoonlijk aangesproken voelt. 

Populariteit van podcasts in Nederland groeit

Eén op de zes Nederlanders luistert minimaal één keer per maand naar een podcast. Dit blijkt uit de Podcast Monitor dat Markteffect in mei 2020 publiceerde. Vooral mannen (44%), hoog opgeleiden (54%) en jongeren tot 34 jaar (62%) luisteren naar podcasts. Gemiddeld luisteren we 52 minuten per week naar podcasts, vooral thuis en via Spotify op onze mobiele telefoon. Podcasts over muziek worden het best beluisterd, gevolgd door podcasts over nieuws en politiek, sport & recreaties en verhalen. De verwachting is dat het podcast-gebruik in de toekomst alleen maar verder zal toenemen.

Podcasts en bibliotheken

Toch blijft het maken, gebruiken en delen van podcasts door bibliotheken nog wat achter. In een eerder gepubliceerde blog stelde mijn collega Ruud Brok: “Terwijl onze bibliotheken vol staan met papieren verhalen en je overal lijstjes met boekentips vindt, blijkt deze nieuwe en zeer populaire vorm van verhalen vertellen vaak te ontbreken in de collecties en aanbevelingen van de bibliotheken. Een gemiste kans!”

Maar wat zijn nou de voordelen en mogelijkheden van podcasts voor jouw bibliotheek?

1. Een podcast is intiemer en persoonlijker dan video. De vertelstem richt zich tot de luisteraar en het geluid komt via een koptelefoon, van heel dichtbij.
2. Met een specifieke podcast(serie) bereik je nieuwe doelgroepen. Luisteraars delen vaak een podcast met iemand waarvan ze weten dat die ook in het onderwerp is geïnteresseerd. Doordat een podcast eenvoudig en snel te verspreiden is – bijvoorbeeld via je eigen socials – liggen hier ook kansen om je netwerk uit te breiden. Wil je bijvoorbeeld een doelgroep bereiken die niet graag of niet veel leest? Dan biedt het laagdrempelige karakter van de podcast uitkomst.
3. Een podcast biedt tal van momenten om je verhaal te delen. Post enkele dagen voorafgaand aan de opname een update, waarin je vertelt dat je werkt aan een nieuwe aflevering. Deel na afloop een leuke actiefoto.
4. Van het luisteren naar informatieve en verhalende podcast kun je bovendien veel leren, op een vrij eenvoudige manier. Onderzoekers toonden jaren geleden al aan dat studenten lesstof beter opslaan wanneer ze het via een podcast tot zich nemen, dan wanneer ze in een collegezaal moeten luisteren naar hun docenten.

Onderzoek toont aan dat studenten lesstof beter opslaan wanneer ze het via een podcast tot zich nemen, dan wanneer ze in een collegezaal moeten luisteren naar hun docenten.

Bestaande podcasts: laat je inspireren!

Er zijn veel verschillende soorten (gratis) podcasts, over de meest uiteenlopende onderwerpen. Een goede start is je te verdiepen  in het huidige aanbod en in kaart te brengen of een bestaande podcast goed aansluit op je bestaande programmering, evenementen en collectie. Kijk ook of je podcasts kunt uitlichten en aanbieden op je online kanalen.

Ook een mogelijkheid is een nieuwe podcast maken of (deels) uitbesteden aan een podcastmaker. Sommige verhalen en onderwerpen zijn supergeschikt voor podcasts, anderen zijn beter te vangen in een geschreven artikel of een filmpje.

Journalistieke podcasts

Podcasts over actuele of soms wetenschappelijke thema’s die vaak verdieping geven aan een onderwerp en zijn gemaakt zijn door journalisten en radio en podcastmakers. Bekijk voor een selectie de podcasttips van de Volkskrant.

Verhalende podcasts

Spannende, waargebeurde of fictieve verhalen, intieme gesprekken, of hoorspelen (ook van bestaande romans). De meest prachtige audio-avonturen liggen binnen handbereik. Bekijk een selectie op Parel Radio Podcast.

Live podcast-opname van programma’s

Luisteren naar een live-podcast in de vorm van een radioprogramma of talkshow. De podcast wordt naderhand online gezet (of de coronaproof versie met geluid en beeld: live streaming via YouTube en Facebook). Bijvoorbeeld Chicks and the City – not your every day podcast van de Bibliotheek Rotterdam.

Educatieve podcasts

Het gebeurt steeds meer: podcasts als educatief materiaal inzetten voor begrijpend lezen, mediawijsheid en digitale geletterdheid. Bijvoorbeeld de kinderboekenpodcast Leesbeesten & Luistervinken met gratis lesbrieven en workshops op aanvraag. Deze podcast is een initiatief van Cubiss in samenwerking met het media-educatieplatvorm Radiorakkers, winnaar van de IPON Award 2020 ‘Innovatie voor het leren in het Primair Onderwijs’ 2020.

Ook leuk voor in jouw bibliotheek of voor dBos: De Waanzinnige Podcast! Een podcast voor en door kinderen over hun lievelingsboeken. In 7 minuten vertelt een kind aanstekelijk over een lievelingsboek, en er wordt een stukje voorgelezen. Na het luisteren zijn de jonge luisteraars zo meegesleept in het verhaal, dat ze het boek willen lezen. Kijk op www.dewaanzinnigepodcast.nl voor tips en posters voor het gebruiken van de podcast in jouw bibliotheek.

In onderstaande video bespreekt Roos Visser van Lezen Nou! hoe je De Waanzinnige Podcast kunt gebruiken in de klas. Ze bieden ook een lesbrief aan die past bij elke aflevering, deze vind je op www.dewaanzinnigepodcast.nl/leerkrachten onder ‘Lesbrief’.

Brand podcasts

Steeds meer commerciële maar ook culturele organisaties zien de podcast als een goede manier hun merk en verhaal te vertalen naar een uniek podcast-format. Om zo je organisatie en deskundigheid zichtbaarder te maken, of context en verdieping te geven bij producties, tentoonstellingen of events. Bijvoorbeeld de BibliotheekCast, een podcastserie van de Bibliotheek Zuid-Kennemerland over verschillende onderwerpen als voorlezen, nepnieuws en laaggeletterdheid. De podcast is zo gemaakt dat elke bibliotheek de afleveringen via haar eigen kanalen met haar eigen klanten kan delen. Kijk op www.innovatiebieb.nl voor meer informatie en de tookit (format, logo, artwork en tune), of download ‘m gelijk via WeTransfer.

Een podcast(serie) maken in 6 stappen

(In dit making-of filmpje van de BibliotheekCast leg ik ook uit welke stappen ik neem om een podcastaflevering te maken.)

Stap 1: wie, wat, waarom en hoe?

Ik zie vaak dat mensen enthousiast zijn over de mogelijkheid een podcast te ontwikkelen, maar eigenlijk geen tijd hebben. Het lijkt makkelijker dan het is. Breng in kaart welke expertise jouw bibliotheek wel en niet in huis heeft. Het is essentieel om voldoende tijd te plannen voor de voorbereiding. Denk eerder in dagdelen dan in uren om tot de juiste visie en het geschikte format (opbouw en indeling) van de podcast te komen.

Stem de volgende vragen af voordat je begint met het uitdenken van een opbouw en volgorde van je podcastidee.

• Wie is je luisteraar? Het kiezen van een duidelijke doelgroep helpt bij het bepalen van de ‘tone of voice’ en de stijl van de podcast.
• Wat is je boodschap? Welk verhaal wil je vertellen? De inhoud van de podcast moet naadloos aansluiten op de eerder geformuleerde doelen en de doelgroep.
• Waarom is het relevant voor jouw bibliotheek om een podcast te (laten) maken?
  Met welk doel wil je de podcast inzetten en wanneer is dat doel bereikt? Wil je een podcast voor branding (versterken van het eigen merk) of om kennis toe te voegen aan alles wat er al in de bibliotheek te vinden is? Maak duidelijke keuzes.
• Hoeveel afleveringen telt de serie; hoe lang duurt een aflevering ongeveer en wat is de verschijningsfrequentie?

Probeer je podcast(serie) ook tijdloos te maken. Dan blijft de content interessant voor nieuwe luisteraars. Oude afleveringen worden vaak nog tot jarenlang teruggeluisterd. Daarbij komt dat het opbouwen van een luisterpubliek een geduldige zaak is. Verwacht dus niet dat je zo maar eventjes een podcast maakt en gelijk veel luisteraars hebt.

Het opbouwen van een luisterpubliek is een geduldige zaak. Verwacht niet dat je zomaar eventjes een podcast maakt en gelijk veel luisteraars hebt. Breng eerst in kaart welke expertise jouw bibliotheek wel en niet in huis heeft.

Stap 2: Format bedenken en script schrijven

Bedenk een herkenbaar format (opbouw en volgorde) voor de afleveringen van je podcastserie en schrijf per aflevering een script.

• Kies je voor een interview; een verhalende, educatieve podcast of een live podcast met verschillende experts aan tafel?
• Welke stemmen, geluiden en muziek passen bij je verhaal?
• Wie wil je straks horen?
• Wie presenteert de serie?
• Overweeg je om een bekende Nederlander in te zetten om de podcast meer bekendheid te geven?

Stap 3: Opnames

• Maak opname-afspraken met je gasten en partners op een locatie die niet galmt of andere bijgeluiden geeft.
• Zorg voor professionele opname-apparatuur!
• Durf de regie te nemen.
• Staand interviewen zorgt vaak voor een prettigere energie dan zittend.
• Maak ook foto’s of filmpjes van opname momenten voor op de website/social mediakanalen van jouw bibliotheek.

Stap 4: Montage

• Maak in je montage een selectie van de opnames. Speel met de audio-onderdelen om tot een goede flow en volgorde te komen. Podcasts worden doorgaans niet live uitgezonden, dus verwijder saaie stukken en vervang ze door levendige en beknopte voice-overs.
• Monteren kun je leren, maar is ook echt een vak! Het uitbesteden van de geluidsopnames aan een professionele audiovormgever voor een eindmix is daarom aan te raden. Podcasts worden meestal via oortjes of een koptelefoon beluisterd. Als er teveel achtergrond geluid is, mensen onverstaanbaar zijn of de balans ver te zoeken is tussen muziek en gesproken woord, haken luisteraars genadeloos af.

Stap 5: Online zetten

Op welke online kanalen en platforms ga de podcast plaatsen? Denk aan iTunes, Spotify, SoundCloud en allerlei podcast-apps die beschikbaar zijn. Voor het opbouwen van een luisterpubliek op podcastplatforms zoals iTunes, Spotify en Soundcloud, is het belangrijk dat er herkenbaarheid en continuïteit zit in het aanbieden van nieuwe afleveringen. Anders kun je net zo goed een losse MP3 met audiocontent op je onlinekanalen aanbieden. Ik raad aan om het allebei te doen, om het zoveel mogelijk mensen zo gemakkelijk mogelijk te maken om te luisteren.

Stap 6: Promotie

Betrek de afdeling Marketing & Communicatie bij de promotie van de podcast en bespreek welke mogelijkheden er zijn. Maak een marketingplan om luisteraars te vinden en de podcast onder de aandacht te brengen van je gekozen doelgroep(en). Denk aan promotie op jullie online kanalen, in nieuwsbrieven en advertenties op Facebook en Instagram. De belangrijkste ambassadeurs zijn de medewerkers van jouw bibliotheek. Zorg voor een duidelijke instructie, zodat zij de podcast kunnen promoten tijdens activiteiten en in hun eigen netwerk.

Wat voor apparatuur heb je nodig?

Welke podcastapparatuur je het beste kunt aanschaffen voor een professionele geluidskwaliteit, hangt af van wat voor soort opnames je wilt maken. Over deze podcastapparatuur hoor ik goede verhalen van radio & podcastmakers.

Wil je aan de slag met audio-opnames waarbij jij één microfoon in je hand houdt?

Ga dan voor één losse reporter microfoon die je heen en weer beweegt tussen jou en die van je gast. Bijvoorbeeld: een Yellowtec Flashmic (die gebruik ik zelf) of de ZOOM H5/H6 met een Røde Reporter Mic. Deze reporter microfoons zijn ook buiten en onderweg goed te gebruiken.

Wil je aan tafel opnemen en elke gast (tot 4 gasten) een eigen microfoon geven?

Dat is de podcastset Rødecaster Pro (mengpaneel) bijvoorbeeld heel geschikt, of 4 Røde Procaster PodMic podcasts of richtmicrofoons. Het mengpaneel heeft verbindingsmogelijkheden om andere apparaten zoals pc, tablet of smartphone te koppelen. De telefonische verbinding maakt het mogelijk om mensen op afstand te interviewen.

Op afstand opnemen: ‘Double Ender’ of ‘Tape Sync’

Op afstand opnemen kan prima als je met elkaar belt via Skype/Facetime/Whatsapp of Signal via het internet. Dan kun je aan beide kanten de audio los opnemen met een iPhone (of iets anders), terwijl je luistert via een aan je computer bevestigde koptelefoon. Aan het einde van de opname stuurt je interviewgast je zijn of haar audiobestand toe, zodat je het kunt monteren. Dit heet een ‘Double Ender’ of ‘Tape Sync’ (in de VS).

Challenge: maak een (coronaproof) podcastpilot!

• Bedenk een korte opbouw en schrijf een intro en een afkondiging.
• Maak een korte audio-opname met een standaard spraakopname-app op je smartphone/tablet, of download de app Voice Record Pro 7. Interview je geliefde, een gezinslid of een collega met de microfoon van je smartphone. Zelf een verhaal inspreken kan natuurlijk ook.
• Zoek er (rechtenvrije) muziek bij en monteer je audiobestanden in een (gratis) montageprogramma zoals Audacity. Of maak een eigen podcast met de (gratis) podcast App van Anchor.
• Heb je een pilot gemaakt en gedeeld met je publiek? Laat het me weten, ik ben heel benieuwd!

Veel maak- en luisterplezier!

Lees (en luister) ook:

• Vijf podcastfeitjes
• (Hoe) passen podcasts in jouw contentstrategie?
• Bibliotheken aan het woord over hun podcasts
• Binnenkort: podcastserie beschikbaar voor jouw bibliotheek
• Zelf een podcast maken? Alles wat je moet weten in 65+ handige tips