Meertalige BoekToer-collecties: ‘Als kinderen hun eigen taal horen gaan ze stralen!’

Foto boven: Ditha Verdel in Bibliotheek Oostland bij de kast met meertalige prentenboeken en jeugdboeken.

Meertaligheid staat volop in de belangstelling bij bibliotheken. Daarom biedt Probiblio sinds 2021 meertalige BoekToer-collecties aan, als aanvulling op de (school)bibliotheekcollectie. Deze zijn beschikbaar in het Arabisch, Turks en Pools; de meest voorkomende nationaliteiten in Noord- en Zuid-Holland. Bibliotheek Oostland (Ditha Verdel), Bibliotheek Hoorn (Ineke Eisma en Judy Bijman) en de Westfriese bibliotheken (Jessica Dip) vertellen waarom zij zo blij zijn met deze collecties.

‘De eigen taal is een goede basis voor het leren van Nederlands’

Jessica: ’Het begon met een voorleesproject (vergelijkbaar met de VoorleesExpress) in de gemeente Opmeer waar ook anderstalige vrijwilligers bij betrokken waren. Bij de training bleek dat de beheersing van het Nederlands bij hen onvoldoende was om goed voor te lezen. Toen ontstond het idee om hen in te zetten om anderstalige gezinnen voor te lezen in hun eigen taal. Daarvoor werd een BoekToer-collectie aangevraagd met Arabische titels. Aan het begin van het traject lazen zij daaruit voor en zodra het gezin gewend was aan de voorleesroutine en de bedoeling van het project duidelijk was, nam een Nederlandse voorleesvrijwilliger het over. En zo werden de anderstalige vrijwilligers als ambassadeurs ingezet om het signaal af te geven: je eigen taal mag er zijn en is een goede basis voor het leren van Nederlands.’

‘De thuistaal mag er ook zijn’

Bij bibliotheek Oostland is vanuit de werkgroep gezinsaanpak het initiatief ontstaan om meer aandacht aan meertaligheid te besteden. Ditha: ‘We merkten dat professionals hierover heel uiteenlopende en niet altijd correcte adviezen geven aan ouders. En dus hebben we schooljaar 2022-2023 uitgeroepen tot Jaar van meertaligheid en voor alle professionals (pedagogisch medewerkers, leerkrachten, logopedisten en (voorlees)vrijwilligers) bijeenkomsten georganiseerd. Daar kwam het belang van de thuistaal voor de taalontwikkeling van anderstalige kinderen aan bod, lieten we meertalige BoekToer-collecties zien en wat je er in de groep allemaal mee kan doen. Maar belangrijker nog was het gesprek dat we met elkaar hebben gevoerd. Het ligt vaak niet eens aan het gebrek aan kennis, maar meer aan onderliggende aannames en oordelen over meertaligheid. Vergelijk het met mobiele telefoontjes in de klas, daarover moet je met elkaar het gesprek voeren: wat kan wel of niet en waarom? Dus ging het bijvoorbeeld over wanneer je als leerkracht liever niet hebt dat kinderen onderling een andere taal spreken, en waar je dan bang voor bent of zorgen over maakt. Het advies is om met je klas daarover in gesprek te gaan en daar afspraken over te maken met de kinderen. En dat advies was heel verhelderend.’

‘Lees voor in de taal van je hart’

‘Samen van Start was voor Bibliotheek Hoorn aanleiding om BoekToer-collecties aan te vragen,’ zo vertelt Ineke, ‘omdat we binnen dat project vanuit de school met allerlei partners en het hele gezin werken. Daar zitten natuurlijk ook anderstalige gezinnen bij. Alle partijen die betrokken zijn, scholen, ouderbegeleiders, buurtmoeders, het welzijnswerk in Hoorn, dragen samen uit: lees voor in de taal van je hart.’

Meertaligheid in de bibliotheek: brede vraag

Alle 3 de bibliotheken zien dat er mooie dingen gebeuren als je aandacht besteedt aan andere talen: een leerkracht die een ouder begroet in de eigen taal, krijgt een big smile terug, als kinderen hun eigen taal horen, gaan ze stralen en het is heel belangrijk voor ouders dat ze in hun eigen taal kunnen voorlezen; het geeft hen een gevoel van zelfvertrouwen en trots.

Vaak begint het met de vraag naar meertalige boeken, maar algauw blijkt dan dat de vraag veel breder is en dat bibliotheken zich kunnen profileren als deskundige partner op dit gebied. Dat vraagt natuurlijk ook om visie en beleid op strategisch niveau en draagvlak op uitvoeringsniveau, maar soms heb je daarvoor een succesverhaal uit de praktijk nodig, zoals bij Bibliotheek Oostland.

Ditha vertelt dat het aanvankelijk niet echt lukte om meertalige boeken een plek te geven in de bibliotheek, maar door het vinden van een paar bevlogen collega’s zijn ze toch gestart met een pilot op één vestiging. In een grote vestiging kwam met extra subsidie een aparte kast voor meertalige prentenboeken en jeugdboeken. De medewerkers op de vloer zagen meteen dat de belangstelling ervoor groot was en kregen veel positieve reacties. Daardoor werden ze zelf ook enthousiast en stelden zich steeds meer als ambassadeurs van deze kast op. En nu wordt het concept ook in een andere vestiging uitgerold met inzet van beleidsmakers.

De gemeente pikt het op

Opvallend is ook dat de gemeenten steeds meer belangstelling krijgen voor dit onderwerp en samen met bibliotheek, welzijn, onderwijs en kinderopvang een eenduidig beleid willen voeren. Een mooi voorbeeld daarvan is de gemeente Zaanstad en het initiatiefvoorstel ‘Meertaligheid in het onderwijs’ van de gemeente Amsterdam.

4 Tips voor het opstarten van een meertalige collectie

Tot slot geven de collega’s de volgende tips aan  bibliotheken die een meertalige collectie willen opzetten:

1. Onderzoek eerst goed je doelgroep: om welke talen gaat het en hoe is de samenstelling van de doelgroep? Zijn het vooral mannen die als arbeidsmigranten werken of gaat het ook om gezinnen met kinderen? Of om expats die na een jaar weer weggaan? Daar kom je pas achter als je in gesprek gaat met je netwerk, bijv. leerkrachten en JGZ medewerkers. Die hebben daar goed zicht op.
2. Neem vooral contact op met de doelgroep zelf, bespreek eerst wat hun behoefte is en begin daarna pas met de aanschaf of met meertalige activiteiten.
3. Gebruik de meertalige BoekToer-collecties om zicht te krijgen op de behoefte aan een meertalige collectie in de bibliotheek, op school of in de kinderopvang.
4. Begin klein en werk de collectie of activiteiten langzaam verder uit. Kijk daarbij hoe iets uitpakt en bouw daarop voort. Net als bij de gezinsaanpak geldt ook hier: kleine stappen zetten en een lange adem hebben!