"Neem de tijd om echt in gesprek te gaan met je doelgroep"

Het doel was om te achterhalen welk soort thema-activiteiten het beste aansluit op de wensen en behoeftes van Rotterdammers die hun basisvaardigheden beter willen ontwikkelen.

Hoe zag het onderzoek eruit?

“In een half jaar tijdens mijn Probiblio traineeship heb ik een behoeftepeiling uitgevoerd, verdeeld over verschillende fases. De eerste stap bestond uit een brede inventarisatie, door het voeren van verdiepende gesprekken met 31 deelnemers van Taalcafés in Rotterdam en het opstellen van een shortlist met ideeën voor activiteiten. Deze gesprekken duurden ongeveer 1,5 uur en waren bedoeld om de wensen, voorkeuren en behoeften van de deelnemers te achterhalen. Voor de deelnemers was het een Taalcafé om hun Nederlands te oefenen. Tegelijkertijd diende het voor het onderzoek als een informele setting om hen de achterliggende onderzoeksvragen te stellen. Om deze vragen te onderzoeken, heb ik voor dit onderzoek een kaartenspel bedacht en uitgewerkt waarin al deze aspecten zijn verwerkt. In het kaartenspel volgden we 5 thema’s, elk met bijbehorende vragen.

“In de volgende fase werkte ik de geselecteerde ideeën verder uit en legde ik deze voor aan 190 potentiële deelnemers. Het doel van de behoeftepeiling was om de selectie van mogelijke nieuwe activiteiten uit de vorige onderzoeksfase aan een veel grotere groep potentiële geïnteresseerden voor te leggen. Hiermee werd getoetst of de wensen en behoeftes van de 31 deelnemers uit de vorige fase representatief waren voor een veel grotere groep mogelijke bezoekers. Ongeveer driekwart van deze deelnemers kwam uit Taalcafés, en een kwart uit digitale cursussen, taalschoolgroepen en een naaigroep van een maatschappelijke partner.

De laatste fase richtte zich op het praktisch uitwerken van de getoetste ideeën. Voor 5 van de meest haalbare en kansrijke ideeën werden stappenplannen opgesteld, zodat het duidelijk was op welke manier de activiteiten konden worden uitgevoerd. De onderzoeksresultaten zijn verzameld in een eindrapport, met aandacht voor borging en overdracht.”

Wat viel je het meeste op tijdens de gesprekken met de deelnemers?

“Tijdens de eerste fase van mijn behoeftepeiling ging ik in gesprek met deelnemers van verschillende Taalcafés, dit waren allemaal nieuwkomers. In totaal sprak ik met 8 groepjes  en stelde hen allemaal dezelfde soort vragen aan de hand van gesprekskaarten.

Wat me meteen opviel, was hoe verschillend de dynamiek in elk groepje was. De deelnemers inspireerden elkaar vaak en bouwden voort op elkaars ideeën. Zo stelde ik op een gegeven moment de vraag: ‘Wat zou je nog meer willen doen bij de bibliotheek?’ Een gepensioneerde Iraanse vrouw reageerde direct: ‘Meer feest, meer muziek, meer gezelligheid! Jullie Nederlanders zijn zo strikt met op tijd zijn en de regels volgen.’ Haar enthousiasme werkte aanstekelijk; de andere aanwezigen haakten direct in en bedachten allerlei creatieve en muzikale activiteiten die ze graag in de bibliotheek zouden willen zien zoals samen zingen, dansen en feest vieren.”

“Daarnaast viel het me op hoe gepassioneerd de nieuwkomers al waren over Rotterdam. Als ik tijdens de gesprekken soms iets zei over Amsterdam, leverde dat bijzondere reacties op, zoals gezichten die wat betrokken en opmerkingen als: ‘Nou, dat hebben we hier ook, hoor!’ Het was mooi om te zien hoe sterk ze zich identificeerden met Rotterdam en hoe thuis ze zich voelden in de stad. Hieruit kwam het idee om in te spelen op dit enthousiasme met de quiz: ‘Hoe goed ken je Rotterdam?Deelnemers kunnen zo Nederlands oefenen terwijl ze meer leren over hun nieuwe omgeving. Dit soort activiteiten werkt verbindend en helpt hen om zich nog meer thuis te voelen.”

Wat zijn de belangrijkste stappen bij een behoeftepeiling?

“Het lijkt vanzelfsprekend, maar het allerbelangrijkste is: ga in gesprek met de doelgroep. Dit kan ook op kleinere schaal, zolang je er maar voldoende tijd voor maakt. Hierdoor kun je later sneller beslissingen nemen en verbanden beter herkennen. Daarnaast raad ik aan om deelnemers te betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe activiteiten. Door samen te werken in een vorm van co-creatie werk je meer vraaggericht dan aanbodgericht.”

Welke inzichten of tips wil je meegeven aan bibliotheken?

“Qua aanpak: neem de tijd om echt in gesprek te gaan met je doelgroep. Dit gaat verder dan snel iets tussendoor vragen. Zorg voor een opbouw in je vragen. Ik gebruikte bijvoorbeeld kaarten waarmee we stap voor stap naar de kernvraag werkten: welke thema’s zijn belangrijk voor jullie, en wat zouden jullie hierover willen leren bij de bibliotheek? Als je deze vraag direct stelt zonder context, kan het te abstract of onverwacht zijn. Beeld je omgekeerd maar in dat iemand dat ineens aan jou vraagt, terwijl je door de bibliotheek loopt. Het helpt hierbij ook om het visueel te maken en foto’s en afbeeldingen te gebruiken tijdens deze gesprekken.”

“Een andere tip is om aan te sluiten bij momenten waarop veel mensen uit de basisvaardigheden-doelgroep bij elkaar komen, bijvoorbeeld tijdens activiteiten in de bibliotheek. Hierdoor is het gemakkelijker om in een korte tijd veel mensen te spreken. Probeer ook om mensen te bereiken die de bibliotheek nog niet weten te vinden. Maak gebruik van jouw netwerk en ga langs bij taalscholen, maatschappelijke partners of andere organisaties waar je de mensen verwacht te vinden die je zou willen betrekken bij de behoeftepeiling. In mijn ervaring was er veel bereidheid om samen te werken vanuit de partnerorganisaties en was ik overal welkom om in gesprek te gaan met de deelnemers/bezoekers.

Qua inhoud: het enthousiasme van deelnemers is vaak direct zichtbaar. Wanneer ze rechtop gaan zitten en actief meedoen, weet je dat je iets raakt. Creëer een setting waarin brainstormen wordt gestimuleerd, en onverwachte ideeën kunnen ontstaan. Het is prima om hierbij wat richting te geven, zodat de ideeën binnen de context van de bibliotheek blijven. Zorg ook dat er ruimte is voor creatieve input. Maak duidelijk waar het gesprek over gaat en waarom je deze vragen stelt. Op deze manier bereik je het beste resultaat.

Specifieke resultaten: het viel op hoe populair 3 activiteiten waren: samen een museum bezoeken, films kijken en samen koken. Ongeveer driekwart van de 190 ondervraagden in de tweede fase gaf aan hier graag aan mee te doen. Het is geweldig dat bibliotheken een rol kunnen spelen in zulk soort activiteiten. Het oefenen van basisvaardigheden hoeft niet altijd in een klaslokaal of bibliotheek plaats te vinden, er is veel meer mogelijk. Dit soort speelse leermomenten sluit goed aan op de belevingswereld van de deelnemers en juist daar kan de bibliotheek mooi op inspelen.

Probiblio en het Erfgoedhuis Zuid-Holland hebben de handen ineengeslagen om een toolkit te ontwikkelen om de samenwerking op het gebied van taalleerders tussen bibliotheken, musea en erfgoedlocaties te stimuleren.”

Welk vervolg heeft je onderzoek gehad?

“Momenteel werk ik bij Bibliotheek Zuid-Kennemerland, waar ik werk aan 2 activiteiten die voortkomen uit de inspiratie die ik heb opgedaan vanuit de gesprekken met deelnemers in Rotterdam. Ik heb de ideeën natuurlijk wel eerst gepeild, ook op kleinere schaal kan dit heel effectief zijn. Het eerste voorbeeld is een filmactiviteit in samenwerking met een bioscoop. We vertonen een Nederlandse film met Nederlandse ondertiteling en gaan voor en na de film in gesprek met de deelnemers om er een leerzame ervaring van te maken. De tickets gingen veel sneller dan ik had verwacht, dat toont al aan dat er veel enthousiasme is voor dit soort activiteiten. Ik ben erg benieuwd hoe de deelnemers dit gaan ervaren en hoop dat deze activiteit vaker terug zal komen.

Daarnaast ontwikkel ik een taalquiz waarin deelnemers worden uitgedaagd om hun kennis over de Nederlandse taal en cultuur én hun omgeving te testen. De quiz bevat ook elementen van gecijferdheid, waardoor deelnemers op een speelse manier met meerdere basisvaardigheden aan de slag gaan. Dit zijn slechts 2 voorbeelden van wat er mogelijk is. Deze manier van werken heeft mij zo geïnspireerd dat ik verwacht in de toekomst hier nog veel meer mee te doen.

Bij Bibliotheek Rotterdam staan 2 activiteiten in de stijgers voor de vestiging Charlois, een stadsdeel waar het percentage laaggeletterdheid 34% is, bijna 3 keer hoger dan het landelijk gemiddelde. De collega’s die de activiteiten gaan vormgeven, hebben tijdens een informatiemarkt in de wijk verschillende opties aan de bezoekers voorgelegd. Dit is een toegankelijke en effectieve manier om wijkbewoners snel te betrekken bij het maken van keuzes.

Deze aanpak, waarbij je de behoeften verkent en nauw samenwerkt met de doelgroep, vind ik een fijne en waardevolle manier van werken. Ik hoop dat collega’s in andere bibliotheken door dit interview zien hoe leuk en nuttig het kan zijn om op deze manier te werken. Om eerlijk te zijn ben ik ook erg benieuwd om te zien of er in andere regio’s en soorten werkgebieden weer andere interesses en behoeftes naar voren komen. Door onze inzichten te bundelen komen we samen verder en kunnen we van elkaar leren.”

Ben je benieuwd naar hoe het onderzoek is verlopen en welke resultaten eruit zijn gekomen? Je kunt het hele verslag opvragen bij Tara.