De bibliotheek als taalexplorium

Wat mij opvalt in de programmering in de bibliotheek is dat projecten en activiteiten vaak ontstaan vanuit een probleem. Laaggeletterdheid, dyslexie of jongeren die geen boeken meer lezen. Maar draai het eens om; zie een probleem als een kans en maak daar een activiteit omheen. Een dyslectisch persoon denkt meer in beelden in plaats van woorden, dat biedt ook voordelen. Er zijn veel dyslecten succesvol en beroemd juist door het ontwikkelen van andere creatieve manieren met taal. Jaag jongeren die chillen in de peuterhoek niet weg, maar pas je inrichting en programmering op hen aan, door ze bijvoorbeeld elke laatste donderdag van de maand de hele biebvloer te geven, met zelfgekozen programmering en sfeer. Jongeren zijn super veel met taal bezig, maar wel op hun eigen manier en vormen. Denk aan mode, taal van de muziek, geurtaal en visualisatie. Sluit daar op aan en faciliteer ze, met manga, muziek, games, lifestyle, dingen die hen triggeren en fascineren.

Experimenteer

Om zo’n taalspeeltuin te zijn, hoef je niet veel nieuws te doen. Vanuit mijn ervaring met jongerenprogrammering weet ik hoeveel inspirerende voorbeelden rond lees- en taalplezier er al bestaan. Kijk eens op www.hiphopinjebieb.nl voor voorbeelden. Of kijk naar het initiatief van de Bibliotheek Helmond-Peel, waar een Verhalenspeeltuin is gerealiseerd. In het park kan de jeugd naar hartenlust ontdekken en spelenderwijs in aanraking komen met taal en verhalen.

Verzamel de goede voorbeelden van jouw bibliotheek en andere bibliotheken. Wat werkt er al goed? Leg nieuwe verbanden, geef daar op een slimme manier een andere draai aan. Zoals de populariteit van bordspellen en games: haal ze van zolder en werk samen met partners die ‘hot’ zijn.

Biedt daarbij ruimte aan het experimentele, het mag allemaal net wat spannender en speelser. Nodig eens iemand anders uit dan de usual suspects, denk aan beeldtaal of gebruik de expertise van je publiek. Er valt zoveel nieuws te vertellen. Met als resultaat een vrije, aantrekkelijke bibliotheekvloer voor iedereen, óók voor diegenen die niet van lezen houden en op andere manier van verhalen genieten.

Want taalplezier gaat vóór regels: deel mislukkingen, vier dyslexie, gebarentaal, een zelf verzonnen taal. Ik noem dit een ‘taalexplorium’: de bibliotheek als plek waar je kunt experimenteren met taal.

Werkgroep

De werkgroep bestaat uit creatieven van 9 bibliotheken en Beeld en Geluid, de KB, De Schrijverscentrale, Onze Taal en Taalmuseum. In drie werksessies zijn in 2023 de fundamenten gelegd voor nieuwe samenwerkingsvormen op het gebied van taal  in 2024 en daarna. Bibliotheken kunnen een Taalexplorium sessie met Karen Bertrams aanvragen: in een uur betreedt je team een nieuw taaluniversum met mogelijkheden voor de toekomst.