Netwerkbijeenkomst geeft inzichten voor meer digitale inclusie in onze gemeenten

Nieuws Basisvaardigheden

Gepubliceerd op 22 juni 2022

De afgelopen twee jaar zijn in Noord-Holland bij 55 bibliotheekvestigingen Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s) ingericht. Hier kunnen mensen terecht met vragen over het gebruik van digitale overheidsdiensten. Op 15 juni 2022 gingen gebruikers van het IDO en vertegenwoordigers van gemeenten, bibliotheken, de provincie Noord-Holland en Probiblio hierover met elkaar in gesprek. Wat is de rol van de bibliotheek bij het ondersteunen van kwetsbare burgers bij de omgang met de digitale overheid? En hoe verloopt de samenwerking met gemeenten? We delen hier de belangrijkste inzichten.

De dag opende met Nicole Goedhart, onderzoeker bij de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora van het Amsterdam UMC. Zij doet onderzoek naar digitale ongelijkheid en brengt daarbij burgers die leven in kwetsbare omstandigheden, vrijwilligers, professionals en beleidsmakers bij elkaar. Samen bedenken ze innovatieve oplossingen hoe iedereen kan profiteren van de digitaliserende maatschappij.

In haar presentatie beklemtoonde Nicole Goedhart dat digitale ongelijkheid een ingewikkeld probleem is. Overheidsbeleid richt zich vaak alleen op het gebrek aan digitale vaardigheden of middelen. Maar digitale ongelijkheid is een combinatie van maatschappelijke verschillen, zoals inkomen, positie op de arbeidsmarkt, opleiding, taalvaardigheid, sociale relaties, leeftijd en afkomst. Dit leidt tot een vicieuze cirkel: maatschappelijke ongelijkheid > digitale ongelijkheid > maatschappelijke ongelijkheid. Naar schatting gaat het hierbij om 2,5 tot 4 miljoen Nederlanders.

Nicole Goedhart benoemde enkele wegwijzers voor de toekomst:

Zorg voor structurele kennisuitwisseling tussen lokale partijen, zowel formele als informele, zodat zij elkaar kunnen versterken en naar elkaar kunnen doorverwijzen.
Betrek ervaringsdeskundigen bij het maken en uitvoeren van beleid. Zorg als gemeente bijvoorbeeld dat Communicatie en ICT samen met hen middelen ontwikkelen, zodat deze aansluiten bij de leefwereld en behoeften van mensen in kwetsbare omstandigheden.
In iedere stad en in elk dorp moeten plekken zijn waar mensen terechtkunnen met vragen. Plekken waar zij zich veilig en welkom voelen, omdat mensen zich vaak schamen en privacy een grote rol speelt. Voor de eenn is dit de kerk of de moskee, voor de ander de bibliotheek of het buurthuis.

Bekijk alle tips van Nicole in haar presentatie (pagina 20-24).

Panelgesprek

Na de presentatie ging de zaal in gesprek met Nicole en met een panel, bestaande uit twee gebruikers van het IDO, twee bibliotheekdirecteuren en de directeur Digital Innovation van de gemeente Amsterdam.

Vanaf 1 januari 2023 is de financiering van het IDO structureel en de verantwoordelijkheid van de gemeenten. De meeste aanwezigen vinden dat de bibliotheken de regie moeten houden. In de afgelopen jaren hebben zij een robuust netwerk van IDO’s opgezet, ondersteund door landelijke en provinciale bibliotheekinstellingen. Dat is een groot voordeel ten opzichte van andere sectoren.
Een ruime meerderheid (70%) zegt ‘ja’ op de vraag ‘Is de bibliotheek de beste plek voor het IDO?’ De bibliotheek is laagdrempelig en lang open. Daarbij geldt dat het IDO niet per se in een bibliotheek gevestigd hoeft te zijn, voor sommigen is het buurt- of dorpshuis misschien nog laagdrempeliger. Kijk waar de hulp het beste belegd kan worden. De bibliotheek werkt bovendien vaak al samen met deze partijen.
Het beleid rond digitale inclusie maakt het extra belangrijk om lokaal de waarde van de bibliotheek permanent onder de aandacht te houden. Advies aan bibliotheken: ga nu al het gesprek aan met de bestuurder van jouw gemeente(n) om te bespreken hoe de IDO-gelden goed kunnen worden besteed. Eén van de aanwezige directeuren gaf aan dat gesprekken met de gemeente niet altijd vlotjes verlopen en een flinke inspanning vergen.
Mede onder invloed van de coronacrisis (installeren CoronaCheckApp, het aanvragen van een DigiD) is het werk van de medewerkers van de IDO’s verandert van ‘informeren en doorverwijzen’ naar ‘helpen’. Daarmee is de kwestie van privacy nadrukkelijk in beeld gekomen. Inloggen is bijvoorbeeld moeilijker geworden doordat two- of multi-factor authentification vereist dat een gebruiker over meerdere apparaten beschikt. Hierdoor kan de digitale kloof zich verdiepen.
We kunnen leren van Scandinavische landen, waar een dienst alleen online aanbieden discriminatie is. Dit beleid geeft meer urgentie en verantwoordelijkheid.
Advies aan wethouders om meer ruimte in de agenda te maken om de wijk in te gaan en de ervaringsdeskundigen te ontmoeten. Of ga eens een uurtje meedraaien bij een IDO!
Digitale inclusie is nu binnen de gemeente vaak bij armoedebeleid ondergebracht. Bibliotheken vallen onder Cultuur of Welzijn. Het probleem is dan echter niet geheel in beeld. Zonder samenwerking tussen beleidsterreinen is het moeilijker de juiste oplossing te vinden.

Online vervolg

In november 2022 volgt een verdiepingssessie over het onderwerp Samenwerking rond digitale inclusie. Via een livestream ontvangt Joost Hoebink bibliotheekdirecteuren, gedeputeerden en wethouders uit Noord- en Zuid-Hollland. Bibliotheken en gemeenten ontvangen in september een uitnodiging.