Podcast De Taal & Digitaal Update

Klik hier om de interactieve transcriptie te lezen (turboscripe.ai) of lees het hieronder.

(0:00) Net als dat het voedingscentrum eetwissels maakt, je eet geen chips, maar dan kun je beter dit eten. (0:05) Kun je dat met media ook doen. (0:10) Welkom bij Probiblio maakt een ommetje met.

(0:18) Welkom bij een nieuwe aflevering van de taal en digitaal update. (0:22) Ik ben Maike en ik ben Charlotte. (0:24) Wij zijn allebei adviseur educatie bij Probiblio.

(0:27) We praten je bij over trends en ontwikkelingen op het gebied van taal en digitaal. (0:32) En we gaan op zoek naar hoe je die kunt gebruiken voor jouw werkzaamheden in de bibliotheek. (0:37) Deze aflevering gaat over positieve en negatieve invloeden van digitale media voor kleintjes.

(0:43) We beginnen met een aantal nieuwtjes. (0:46) Het allereerste nieuwtje gaat over een aanrader in het algemeen, maar ook een aanrader voor de Nationale Voorleesdagen. (0:52) Dat is de website prentenboekeninalletalen.nl. (0:56) En je vindt daar ingesproken vertalingen van allerlei leuke actuele prentenboeken in heel veel talen.

(1:02) Een rijke taalomgeving is voor ieder kind belangrijk, maar dit hoeft niet per se in het Nederlands te zijn. (1:08) Het mag ook in de moedertaal van het gezin en dat noemen we ook wel de taal van je hart. (1:12) Ah, dat vind ik mooi.

(1:14) Ja, de taal die jij het best beheerst, de taal van je hart. (1:18) En dit zorgt ervoor dat je andere talen, zoals bijvoorbeeld het Nederlands, ook weer beter leert. (1:24) Ja, meertaligheid is echt een superkracht.

(1:26) En wat leuk is, Rinus, het prentenboek van het jaar, is toegevoegd op de website. (1:32) Er komen steeds meer vertalingen bij, zoals bijvoorbeeld het Bulgaars. (1:36) Zullen we een stukje laten horen? (1:57) Er lijkt onder een deel van opvoeders een trend te zijn om technologieën, en dan met name mobiele telefoons, bij kinderen weg te houden.

(2:04) Zoals de beweging Smartphone-vrij opvoeden, waarbij ouders bij elkaar komen die hun jonge kind geen telefoon met toegang tot social media willen geven, zodat hun kind straks niet de enige is. (2:15) Nou, terecht of niet, een app zoals Klokhuis Soortsafari kan juist een verrijking zijn in de belevingswereld van jonge kinderen. (2:23) De Klokhuis Soortsafari is een app om planten en dieren te herkennen.

(2:27) En elke week wordt er een nieuw soort geïntroduceerd, zodat je uiteindelijk op 52 verschillende komt. (2:33) Je gaat, als het ware, met je telefoon als onderzoeksinstrument de natuur in. (2:38) Ga je mee naar buiten? We gaan op Soortsafari.

(2:42) Met de Soortsafari-app ontdek je overal natuur. (2:46) Elke week een nieuwe soort. (2:48) Er zijn er 52 in totaal.

(2:50) Verzamel ze allemaal. (2:52) Yes, soort gescoord. (2:54) Download de app en doe mee.

(2:55) Klokhuis Soortsafari is er ook voor in de klas. (2:58) Dan kan je zonder telefoon aan de slag. (3:01) We zetten een link in de show notes.

(3:06) Ander nieuws. Het thema van de Mediaukkiedag is bekend voor 2025. (3:11) Ja, en dat is Samen met Media.

(3:15) Meedoen aan de Mediaukkiedagen is een handige manier om aandacht te besteden aan mediawijsheid en mediaopvoeding voor kinderen van 0 tot 6 en hun ouders. (3:23) Dit jaar is het thema dus balans. (3:26) Balans en begeleiding is zo belangrijk voor het weerbaar maken en het mediawijs maken van kinderen.

(3:31) Ik vergelijk het maar met het verkeer. (3:33) Je stuurt een kind niet zomaar de straat op zonder het te leren oversteken. (3:41) Er is een nieuw boek, Digitale Opvoeding.

(3:44) Het is geschreven door Marije Lagendijk. (3:47) En wij zijn bij haar langs geweest in Amersfoort voor een interview. (3:50) Hoi Marije Lagendijk, jij bent de schrijver van dit boek en je bent mediapedagoog.

(3:55) Fijn om hier te zijn. (3:56) Nou, leuk dat jullie er zijn. (3:58) Jij spreekt in jouw boek over digitale zwemles, zoals je eigenlijk mediaopvoeding noemt.

(4:02) Waarom moest dit boek er komen? (4:05) Nou ja, omdat we zien dat eigenlijk we zijn in het diepe gesprongen van al die digitale mogelijkheden. (4:11) En nu is het tijd dat we toch wel een beetje gaan leren zwemmen en vooral onze kinderen. (4:16) Ik zie veel ouders die worstelen met hoeveel schermtijd is gezond.

(4:19) Wat laat ik mijn kind dan doen? (4:22) Ja, wat is überhaupt eigenlijk leuke en geschikte media voor mijn kind? (4:26) En zeker ook als kinderen ouder worden en ze meer zelfstandig online gaan, (4:29) is het heel fijn als ze zwemles hebben gehad. (4:32) Net als dat je eigenlijk je kind gewoon voor zijn A en zijn B zwemles geeft, (4:36) zou dat eigenlijk ook voor de online wereld moeten. (4:39) En daarom moest dit boek digitale opvoeding er toch wel komen, vond ik.

(4:44) Ja, en je hebt het over dat je het hebt geschreven voor ouders. (4:47) Heb je het ook nog voor andere doelgroepen geschreven? (4:49) Ja, zeker. Het is heel geschikt ook voor pedagogisch werkers bijvoorbeeld, (4:52) maar ook leerkrachten, eigenlijk iedereen die werkt met kinderen en ouders, (4:57) of dat in zijn werk tegenkomt, kan het heel veel inzicht geven in wat is nou belangrijk (5:02) en hoe kan ik kinderen daarbij begeleiden? (5:06) Dus ook voor bibliotheekmedewerkers? (5:08) Zeker ook voor bibliotheekmedewerkers.

(5:10) Kijk, mooi, want die luisteren naar deze podcast natuurlijk. (5:14) Tijdens het schrijven van het boek, (5:15) wat is eigenlijk een situatie die jou heel erg is bijgebleven? (5:18) Dat je jezelf ook weer met media opvoeding geconfronteerd werd. (5:24) Nou, ik ben vooral heel kritisch gaan kijken van welke plek heeft die digitale media (5:28) nou eigenlijk in ons leven, in de maatschappij.

(5:31) Daarnaast ben ik ook moeder zelf van twee dochters, (5:33) dus heb ik ook mijn eigen gezin weer eens kritisch onder de loep genomen. (5:38) En nou ja, je gebruikt die digitale media heel snel voor allerlei dingen. (5:44) En we vergeten eigenlijk na te denken over welke impact (5:47) heeft het daarnaast nog, behalve dat het positieve dingen kan opleveren.

(5:51) Wat voor risico’s kan het hebben? (5:54) Zo kwam ik erachter dat mijn peuter bijvoorbeeld na schermtijd echt (5:56) elke keer heel mopperig is en boos is, huilbuien heeft. (6:01) En in het onderzoek naar het boek kwamen er ook (6:05) nieuwe onderzoeksresultaten naar voren, waaruit blijkt dat peuters dus (6:08) als ze schermtijd hebben, 20 procent meer kans hebben op driftbuien. (6:12) En toen dacht ik, oh, oké, ja, ik ben er zelf heel bewust mee bezig, (6:16) maar die koppeling had ik ook nog niet direct gemaakt.

(6:18) Dus wij zijn schermtijd gaan aanpassen en we zien dat gedrag dan een stuk minder. (6:23) Dus het is eigenlijk met zo’n simpele ingreep (6:27) kan je dan ook weer een positieve invloed hebben op het gedrag van je kind. (6:31) Dus dat was voor mij vooral weer een eye-opener, dat ik dacht, (6:34) oh ja, wij moeten zelf ook alert blijven.

(6:37) Ja, en je had het al even over de schermtijd bij je eigen dochter, daarover gesproken. (6:42) Wat zeg jij in je boek over schermtijd, over de geschiktheid van media? (6:47) Want dat is toch iets waar veel ouders, maar ook professionals mee worstelen? (6:50) Ja, nou ja, de wetenschappers zijn er niet helemaal over uit (6:54) hoeveel schermtijd nou precies gezond is. (6:57) Wat ik aanhou is de richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie.

(7:01) En die zegt ja, onder de twee jaar voegt schermtijd niet zoveel toe. (7:04) Het is eerder mogelijk ballast, omdat het veel te veel prikkels geeft (7:07) en kinderen genoeg hebben aan zichzelf en de wereld om hun heen. (7:12) En vanaf twee jaar tot zes jaar adviseren ze dan maximaal een uur per dag.

(7:17) En dat heeft vooral te maken met het bewaken van de balans. (7:21) Ik roep ook tegen ouders van, ja, je bent geen slechte ouder (7:23) als je kind een keer twee uur achter een scherm zit. (7:26) Maar het gaat erom dat hij genoeg ervaring op doet, dus veel zintuigen gebruikt (7:30) om zoveel mogelijk te spelen, want dat is nog steeds (7:33) de allerbelangrijkste basis waarin kinderen het allermeest leren.

(7:37) Dus het gaat heel erg om die balans. (7:38) En daarnaast vind ik het belangrijk dat ouders kijken naar (7:42) wat doet mijn kind dan in die tijd? (7:44) Want als je maar een half uur schermtijd hebt en je kind kijkt naar media (7:47) die niet geschikt is voor een jong kind, (7:50) dan heb je een schadelijke vorm van schermtijd dan dat ze een uur kijken (7:54) naar iets wat juist wel heel educatief is, bijvoorbeeld. (7:57) Ja, want je vertelt nu net wat de richtlijnen zijn (8:01) van schermgebruik volgens het WHO.

(8:04) Maar wat is de gemiddelde schermtijd van jonge kinderen? (8:07) Nou, ze doen elk jaar rond de Media Ukkiedagen. (8:10) Het is de thema week voor mediagebruik van kinderen van 0 tot 6 doen ze onderzoek. (8:14) Het Idemine Media onderzoek en de gemiddelde schermtijd van kinderen van 0 tot 6 (8:18) liggen nu op dit moment op 100 minuten per dag.

(8:21) En dat is dus 40 minuten langer dan de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert. (8:26) En daar zitten uitschieters bij. Het is een gemiddelde.

(8:29) Dus het ene kind heeft veel meer schermtijd, het andere kind veel minder. (8:33) En daarom is ook die bewustwording op die balans zo belangrijk. (8:36) Ja.

(8:38) En jij geeft aan van, nou, weet je, het is belangrijk dat die balans er is. (8:42) Wees kritisch op wat die kinderen dan kijken. (8:44) Zet het aan bij hun belevingswereld.

(8:46) Wat zijn eigenlijk de risico’s van overmatige schermtijd en gebruik van digitale media? (8:51) Nou, er zijn steeds meer onderzoeken die daar iets over zeggen. (8:54) We hebben bijvoorbeeld vrij recent een onderzoek uit Australië gezien waarop ze dus inderdaad, (9:00) wat ik net al noemde, dat ze zien dat peuters veel meer risico hebben op driftbuien. (9:05) En met als risico dat je als ouder een kind met een driftbui achter een scherm zet (9:09) en vervolgens dus een toename hebt van driftbuien (9:12) en je eigenlijk in een negatieve spiraal terecht zou kunnen komen.

(9:16) En daarnaast heb je de risico op het missen van taal. (9:21) Veel ouders zeggen, ja, mijn kind leert heel veel taal van een scherm. (9:23) Vooral heel veel Engels bijvoorbeeld.

(9:25) Maar het staat niet in verhouding met wat kinderen leren op het moment (9:29) dat ze met een volwassenen of mensen in een omgeving praten. (9:32) En dat onderzoek rondom taal laat zien dat kinderen, vooral peuters, (9:36) in één minuut schermtijd zeven woorden van een volwassenen missen. (9:41) Op het moment dat je achter een scherm zet praat je niet.

(9:43) Kinderen praten vaak niet, maar ouders ook niet. (9:47) En een kind zegt in die ene minuut ook vijf woorden zelf niet, die die normaal dan wel zou spreken. (9:53) En er mist een belangrijke ouder-kind interactie en dat is maar in één minuut.

(9:57) Dus als je het gemiddelde neemt van honderd minuten per dag (10:01) en als je dat uitrekent over een hele week, dan heb je een enorm verlies aan woorden (10:05) en dus een enorm verlies aan taaloefening met het risico op een taalachterstand. (10:11) En dat zie je niet van tevoren. (10:15) Op het moment dat je kind achter een scherm zit, (10:17) dan hou je eigenlijk geen rekening met dat soort risico’s, omdat je ze niet direct ziet.

(10:22) En op het moment dat je ze wel ziet, wordt het lastiger. (10:25) We hebben bijvoorbeeld ook kinderen die veel gewend zijn op het moment dat ze veel emoties laten zien, (10:30) een scherm krijgen om weer tot rust te komen, (10:32) leren ook niet goed hoe ze met hun eigen emoties kunnen omgaan. (10:36) En ik roep altijd tegen ouders, ja daarmee los je op de korte termijn het probleem op, (10:41) maar eigenlijk stel je het probleem alleen maar uit.

(10:43) Namelijk als je kind niet weet hoe hij daarmee omgaat, dat je op latere leeftijd een kind hebt (10:48) wat altijd een externe prikkel nodig heeft om weer tot rust te komen. (10:52) En dat is wat natuurlijk niet altijd gaat. (10:54) Als je op school een driftbuik krijgt, dan is er geen scherm om jou tot rust te brengen.

(10:58) Dus dan zal je daarmee moeten dealen. (11:01) En dat zijn risico’s waar ouders zich niet bewust van zijn. (11:04) Dus eigenlijk is er ook een risico voor de emotieregulatie van een kind.

(11:08) Ja, zeker. (11:09) We hebben het in de bibliotheek vaak over de cyclus van lage lettertijd en ook van de lage basisvaardigheden. (11:15) Ouders die zelf laagtaalvaardig zijn, laag basisvaardigheden hebben, (11:19) die hebben een veel grotere kans om dat door te geven aan hun kinderen.

(11:23) Dat is in de eerste duizend dagen, kun je daar nog heel veel aan doen. (11:27) En eigenlijk ook al voordat het kind überhaupt ter wereld komt. (11:31) Want in de buik kan het ook al taal horen.

(11:37) Hoe zie jij dat op het gebied van digitale media eigenlijk? (11:42) Nou, ik denk dat het heel belangrijk is dat deze ouders, waarvan we al weten dat taal sowieso al lastig is (11:49) of een uitdaging is, dat die ook op digitaal vlak zo praktisch mogelijk ondersteund worden. (11:54) Kijk, alle ouders willen het goed doen voor hun kind. (11:56) En het is alleen heel lastig, ook als je niet laag geletterd bent, (12:01) om je weg te vinden in de digitale media, omdat er zoveel opties zijn.

(12:06) En voor deze ouders is dat nog veel ingewikkelder. (12:09) Dus wat deze ouders vooral kunnen gebruiken, is heel veel praktische tips. (12:14) Of je maakt nu deze keuze, maar als je bijvoorbeeld een andere keuze maakt, (12:18) zou dat voor de ontwikkeling of de taalontwikkeling van je kind veel positiever zijn.

(12:23) Dus ze vooral hele, ik noem dat altijd hapklare brokken, aanrijken van dit is wat je kunt doen. (12:31) Kan je ook een voorbeeld geven? (12:33) Ja, bijvoorbeeld zijn er veel ouders die dan hun kind bijvoorbeeld naar Paw Patrol laten kijken. (12:38) Paw Patrol is een serie die supersnel gaat.

(12:42) Het is een belevingswereld waar kinderen eigenlijk wel in geïnteresseerd zijn, maar die ze vaak niet kunnen plaatsen. (12:49) Waardoor heel veel van die informatie langs hun heen gaat. (12:53) En het tempo ligt ook ontzettend hoog.

(12:55) De beeldwisselingen vliegen om je oren. (12:58) Iets wat voor een peuter heel moeilijk te volgen is. (13:00) Dus als je die ouders een ander filmpje kunt aanrijken, waarin je zegt, (13:04) nou, dan kun je nog steeds schermtijd gebruiken, maar dit is kwalitatief beter.

(13:08) Of voor het niveau van jouw kind beter. (13:12) Bijvoorbeeld een digitaal prentenboek. (13:14) Een digitaal prentenboek.

(13:15) Je hebt bijvoorbeeld ook op Netflix de serie Puffin Rock. (13:19) Dat gaat al veel langzamer. (13:21) Dat haakt ook in meer op de emoties.

(13:24) Het is een veel rijker taalaanbod ook. (13:27) En dat zou dan een betere keus zijn. (13:29) Net als dat het voedingscentrum eetwissels maakt.

(13:32) Je eet geen chips, maar dan kun je beter dit eten. (13:35) Kun je dat met media ook doen. (13:38) En dat je ouders nog steeds gebruik laat maken van de schermen.

(13:42) Want dat kan ook heel veel positieve effecten hebben. (13:45) Maar dat je ze dan net iets aanreikt, wat net iets meer biedt voor de ontwikkeling van hun kind. (13:50) En bijna alle ouders staan daar wel voor open.

(13:53) En hierbij geldt dan uiteraard ook weer dat ze het samen doen. (13:57) Dus als je het samen doet, dat je er dan weer meer van leert. (13:59) Ja, vooral dat samendoen met jonge kinderen is heel belangrijk.

(14:02) Dus dat je vragen stelt, dat je meekijkt. (14:06) En vooral het gesprek daarover maakt dat die taalontwikkeling een enorme vlucht neemt. (14:10) Maar dat is ook niet voor alle ouders haalbaar.

(14:12) Soms zetten ouders ook hun kind achter een scherm om zelf even op adem te kunnen komen. (14:17) Ja, je kan niet van ouders verwachten dat ze altijd naast hun kind zitten. (14:21) Maar het is wel fijn om nieuwe filmpjes samen te kijken.

(14:23) Regelmatig eventjes daarin aan te sluiten. (14:27) En ze dus vooral te laten zien, oké, hoe kan het ook? (14:31) En we hebben het eigenlijk over ouders die daar hun rol in kunnen nemen. (14:36) Maar die kunnen dat niet alleen.

(14:37) Het zijn ook pedagogisch medewerkers, leerkrachten. (14:40) Ik denk ook de bibliotheek die daar een rol in spelen. (14:42) Welke uitdaging en ook welke rol zie jij voor de bibliotheek de komende jaren in dit heftige medialandschap? (14:49) Ja, nou ja, opvoeden is iets wat we tegenwoordig allemaal achter ons eigen vorder doen.

(14:53) En het is best wel heel eenzaam, terwijl iedereen met alle eigenlijk dezelfde problemen worstelt. (14:59) En iedereen heeft daar ook een eigen rol in. (15:03) De pedagogisch medewerker kan aansluiten bij ouders, maar de mensen in de bibliotheek kunnen dat ook doen.

(15:10) En ik denk dat als we opvoeden niet meer zien als iets wat ouders alleen doen, maar dat we het gezamenlijk dragen. (15:16) We zijn ook gezamenlijk allemaal in hetzelfde schuitje gestapt rondom die digitale ontwikkelingen. (15:22) We zijn allemaal nog zoekend hoe moet dit? (15:24) Is het zo waardevol als iedereen die al een stukje van die puzzel heeft gelegd, dat ook met de ander kan delen? (15:31) Dus dat je aanvullend kunt zijn en niet per se belerend van dit is hoe jij je kind moet opvoeden.

(15:36) Maar heb je weleens gedacht dat je ook dit kunt kiezen? (15:41) Of we weten dat veel ouders hiermee worstelen. (15:44) We hebben hier tips voor je hoe je dat kunt doen. (15:46) En de ene ouder staat daarvoor open en de andere ouder minder.

(15:49) Maar ik denk dat we op dit moment op een punt zijn dat alles wat ouders oppakken rondom digitale media winst is voor kinderen. (15:57) Ja, zolang ze dat op een gebalanceerde manier samendoen. (16:02) Ja, en je kunt die schermen prima gebruiken als aanvulling.

(16:04) Je kan leuke dingen leren, je kunt superveel vermaakt worden, je kan inspiratie opdoen, je kan contact met elkaar hebben. (16:12) Het biedt heel veel mogelijkheden, maar het mag niet de enige optie zijn. (16:17) Het moet echt in balans zijn.

(16:19) En hoe zit dat dan met zintuiggebruik bij schermtijd? (16:22) Nou ja, als je achter een scherm zit, gebruik je eigenlijk maar twee zintuigen. (16:25) Je zit stil en je kijkt en je luistert. (16:28) Dat is het eigenlijk.

(16:29) Kinderen zijn gemaakt om te bewegen. (16:32) En ze leren het allerbest van zoveel mogelijk zintuigen gebruiken, wat ze juist doen met spelen, met buitenspelen. (16:40) En dat is de basis of het fundament van de rest van hun ontwikkeling.

(16:44) Ik zeg ook vaak tegen ouders of professionals, dit is de tijd waarin kinderen het moeten leren. (16:48) Ze gaan als je zestien bent geen zandtaartjes meer bakken in de zandbak. (16:52) En soms ziet dat spel er ook niet heel leerzaam uit.

(16:56) Mijn jongste dochter stopt dingen in een bakje, haalt het er weer uit, doet het er weer in. (16:59) Dat je denkt, ja, voegt dit echt iets toe? (17:00) En zij is drie. (17:01) En zij is drie.

(17:02) Ja, en het voegt echt iets toe. (17:05) Ze maken daardoor heel veel nieuwe verbindingen in hun brein. (17:08) En ze leren zichzelf besturen en fantasie wordt heel erg gestimuleerd.

(17:14) En dat is juist in die basisschoolleeftijd essentieel. (17:18) En ook als ze nog peuter zijn. (17:20) Dus daarin is vooral heel veel verschillende ervaringen opdoen belangrijk.

(17:25) En daar kan schermtijd of schermervaringen er zeker één van zijn. (17:29) Maar het mag de echte ervaring nooit vervangen. (17:32) Je bent eigenlijk vooral op zoek naar een rijk aanbod aan ervaringen.

(17:36) Net als dat je een rijk taalaanbod thuis wil creëren. (17:39) En dus niet de boel wil verarmen door alleen maar naar een scherm te kijken. (17:42) Nee, en dat scherm… (17:44) Er gaan nu ook geluiden op om die schermen voor kinderen of in ieder geval de social media voor kinderen en de telefoons voor kinderen te verbieden.

(17:52) Maar het belang van die digitale zwemles blijft nog steeds overeind. (17:57) Want er komt een moment dat ze er zelfstandig mee aan de slag gaan. (17:59) En dan wil je dat ze kunnen zwemmen.

(18:02) En hoe langer je het uitstelt, hoe lastiger het wordt. (18:06) Op het moment dat ze richting de pubertijd gaan, ben je die grip kwijt. (18:09) Dus ja, je kan eigenlijk niet vroeg genoeg beginnen.

(18:12) Nee, en in het onderwijs komen de kerndoelen digitale geletterdheid ook steeds dichterbij. (18:18) Dus dat is, neem ik aan, echt ook wel een goede zaak, vind jij? (18:23) Ja, ik vind dat het eigenlijk, dat klinkt misschien een beetje onaardig, maar eigenlijk al veel te lang duurt. (18:29) Omdat we ook weten dat er heel veel gezinnen zijn voor wie dit echt heel ingewikkeld is.

(18:35) En die kinderen krijgen onvoldoende digitale zwemles. (18:39) En je hoopt dat er meer gelijkheid is. (18:41) Er is vooral nu heel veel verschil.

(18:42) Dus je hebt ouders die het helemaal proberen te bannen. (18:46) Je hebt ouders die zeggen van nou, wij gaan alle mogelijkheden die er zijn onderzoeken. (18:51) We gaan het ook actief begeleiden.

(18:52) Maar er is ook een grote groep ouders voor wie dit heel ingewikkeld is. (18:56) En die staan nu eigenlijk alleen. (18:57) En die kinderen dus ook.

(18:59) En lopen daardoor ook risico’s. (19:01) En komen in situaties waarin we eigenlijk niet willen dat ze daarin terechtkomen. (19:06) Dus die digitale zwemles in het onderwijs zou ik alleen maar toejuichen.

(19:11) Omdat dat ook verbinding creëert. (19:15) Ook onder de kinderen onderling. (19:16) Als op school dit een onderwerp van gesprek is.

(19:19) Dat je weet dat je niet alleen bent. (19:22) En dat er dus iemand is waar je terecht kunt. (19:25) En die ook leert hoe je dit moet doen.

(19:27) Dus ik kan niet wachten tot het vastgelegd is. (19:31) En we er nog meer mee aan de slag gaan. (19:34) Soms als we met bibliotheek het over mediaopvoeding hebben.

(19:36) Dan zeggen ze nou, ik vind dat woord opvoeding eigenlijk meer iets voor de ouders. (19:40) Hoe sta jij er tegenover? (19:42) Hoe zie jij die rol van de bibliotheek daar in dat opvoedingsdeel? (19:45) Nou, ik denk dat je juist een hele mooie rol kunt hebben. (19:48) Omdat opvoeden is best heel kwetsbaar.

(19:53) Dus het is best heel lastig om af en toe aan te geven. (19:55) Ik weet het niet. (19:56) Of ik heb geen inspiratie op hoe ik mijn kind moet vermaken.

(20:00) Of hoe ik dit moet aanpakken. (20:02) En het is ook niet algemeen geaccepteerd dat je daar een open gesprek over hebt. (20:07) En wat ik net al zei, ik denk dat het een gezamenlijke taak is.

(20:10) Dus ik denk dat de bibliotheek heel mooi aanvullend kan zijn. (20:13) Door ouders te laten zien van hier ook bij ons kun je tips krijgen. (20:17) En steek dat vooral heel laagdrempelig in.

(20:20) Op het moment dat je een grote bijeenkomst organiseert. (20:23) Zullen heel veel ouders terughoudend zijn. (20:25) Op het moment dat je het organiseert.

(20:27) En er toevallig een medewerker is die er veel van weet. (20:30) Op het moment dat er veel ouders met hun kinderen daar zijn. (20:33) Wordt het heel laagdrempelig.

(20:35) En dan hoef je niet per se een drempel over om naar een bijeenkomst te gaan. (20:38) Maar dan ervaar je van, oh, er is hier ook ondersteuning. (20:42) En dus dat kan op heel veel verschillende manieren zijn.

(20:44) En ik denk dat je niet zozeer moet kijken naar, dan bemoeien wij ons met de opvoeding. (20:50) Maar dat je echt daadwerkelijk iets toe te voegen hebt. (20:53) En ik denk dat dat vooral een goede insteek is.

(20:57) En in die zin niet belerend zijn. (20:59) Dus ouders iets aanrijken en zeggen, het is aan jou wat je ermee doet. (21:03) En dat is fijn, denk ik, om het op die manier te doen.

(21:06) Ja, zeker. (21:08) En daarin kan je ook aansluiten bij dingen die toch al gebeuren. (21:11) Als je toch al een groep ouders voor een ander onderwerp hebt.

(21:14) Waarom dan niet media opvoeding ook op de agenda zetten op een informele manier? (21:17) Ja, precies. Of dat je ouders de ruimte geeft om hier ervaringen over uit te wisselen. (21:23) Dus dat je een paar stellingen neerlegt.

(21:25) Of dat je na een bijeenkomst die er toch al is, ouders daar even op attendeert. (21:30) Van, op je vragen kan je ook bij ons terecht. (21:32) Dat is denk ik alleen maar fijn.

(21:34) En misschien komen er geen hoorde ouders. (21:36) Maar wat ik net al zei, iedereen die je bereikt is er één. (21:39) En ik denk dat dat echt wel belangrijk is.

(21:41) Ja, zeker. Dat is dan ook al winst. (21:44) Nog heel even bij het vlak van de bibliotheek te blijven.

(21:46) Als laatste, welke drie praktische tips heb jij voor bibliotheekmedewerkers (21:50) om hiermee aan de slag te gaan of daarmee door te gaan met media opvoeding? (21:55) Nou, er is natuurlijk binnen de bibliotheek superveel kennis (21:57) over wat goede media is voor kinderen. (22:02) Zowel ook de digitale brandenboeken, maar ook de informatie (22:06) die jullie vanuit pedagogisch medewerkers krijgen bijvoorbeeld. (22:08) Je kunt daar heel mooi op aansluiten en ouders alternatieven bieden.

(22:13) Zowel digitaal als niet digitaal. (22:17) Dus dat je eens kan denken van, joh, dit doe je nu, (22:19) maar je kan ook iets anders kiezen. (22:21) En dan is dit een goed alternatief bijvoorbeeld.

(22:24) En toch ook die adviserende rol pakken door ouders bewust te maken van (22:28) wat zijn de risico’s eigenlijk? (22:30) Veel ouders hebben eigenlijk echt geen idee. (22:33) De risico’s die we net benoemden, dat dat daadwerkelijk een risico is. (22:38) Veel ouders denken toch, ah, dat zal wel meevallen (22:40) of weten het überhaupt gewoon niet dat dat kan.

(22:42) Dus gewoon die kennis overbrengen is denk ik heel belangrijk. (22:48) En daarnaast is het gewoon heel leuk, denk ik, (22:50) om steeds maar weer te blijven focussen op wat voor dingen je allemaal kunt leren (22:55) en hoe je die digitale media daar als aanvulling bij in kunt zetten. (23:00) Ik denk dat dat ook een mooie rol is voor de bibliotheek om te doen.

(23:05) Ja, dat denk ik ook. (23:06) Nou, dat gezegd hebbende. (23:08) Dank je wel voor dit gesprek.

(23:10) Graag gedaan. (23:11) Heel veel succes met je boek en met je verdere werkzaamheden. (23:14) Dank je wel.

(23:14) Ja, veel succes. (23:21) Leuk dat je luisterde naar de Taal & Digitaal update. (23:24) We hopen dat je inspiratie hebt opgedaan.

(23:26) Bekijk de tips in de shownotes en schroom niet om contact met ons op te nemen (23:30) als je wilt sparren over taal en digitaal.

Klik hier om de interactieve transcriptie te lezen (turboscripe.ai) of lees het hieronder.

Ik vrees eigenlijk dat als we hier geen les in geven… dat het eigenlijk die digitale kloof en überhaupt ongelijkheid vergroot. Welkom bij Probiblio maakt een ommetje met. Welkom bij een nieuwe aflevering van de Taal & Digitaal Update.

Ik ben Aniek. En ik ben Maike. We zijn allebei adviseur educatie bij Probiblio.

In deze aflevering praten we erbij over nieuwe trends… en ontwikkelingen op het gebied van taal en digitaal. En gaan we op zoek naar hoe je trends kunt vertalen naar jouw bibliotheek. In deze aflevering zoomen we in op AI.

AI, ook wel bekend als kunstmatige intelligentie… is intelligentie die ervoor zorgt dat machines, software en apparaten… zelfstandig problemen oplossen… door te reageren op data of impulsen uit hun omgeving. En op deze manier kunnen zij zonder tussenkomst van een mens beslissingen nemen. Leg ik het zo een beetje goed uit, Aniek? Ja, zeker.

Het is een hele mond vol. En ik heb ook nog wel een toevoeging. Want een AI imiteert ook het denkvermogen van een mens.

En door te leren van hun eigen fouten, leveren ze zelf een steeds beter resultaat. En dit brengt natuurlijk nieuwe mogelijkheden, maar ook zeker risico’s met zich mee. Kijk, AI is bewust, maar ook onbewust, een groot onderdeel van ons leven.

En daarmee dus ook van de bibliotheek. AI helpt ons bijvoorbeeld achter de schermen bij het verbeteren van zoekfuncties… raadt ons boeken aan en schrijft soms hele stukken tekst. Misschien wel leuk om even mee te luisteren naar deze sketch uit het Klokhuis… waarin je twee leerlingen hoort over het gebruiken van AI bij het maken van een werkstuk.

Hey, Don. Niet zo down. Ik heb gewoon een vier, ouwe.

Het is maar een werkstuk, boeien. Serieus, geschiedenis, whatever. Dat is allemaal toch al lang voorbij.

Hoe kwam jij eigenlijk aan een acht? Ik… Ik heb er gewoon keihard aan gewerkt. Je liegt. OMG, dat is zo… Zeg op, hoe heb je dat gedaan? Oké, maar het is ons geheim.

Sfeer. Doe jij. Dat is turboheilig zweren, dus zeg.

Ik heb mijn werkstuk gemaakt met AI. De computer heeft alles gedaan? AI is niet chill, man. Ik heb voor het eerst een acht, megachill.

Chels, denk na. Het zijn een soort van robots. Het is een chatbot.

Een chatbot is ook een robot. Je hoeft alleen maar te zeggen, maak een werkstuk over dit of dat… en dan doet hij verder alles zelf. Ja, handig.

Nee, Chels. Voor je het weet zijn er overal robots en AI. Dan zijn mensen niet meer nodig.

Dan zijn er overal apparaten die zelf kunnen nadenken. Maar zelfs als overal robots komen, mensen moeten die dingen toch nog steeds bouwen. Dan bouwen ze wel weer robots die met AI-machines bedenken die robot bouwen.

Robots worden sowieso de baas. Niemand is de baas over mij. Die robot heeft anders wel bepaald wat voor werkstuk jij hebt ingeleverd.

Maar hij heeft het geschreven in opdracht van mij en ik krijg die acht. Niet die bot. Wie is nou de baas? Het is fraude.

Je moet het gewoon eerlijk zeggen tegen mevrouw Pettenkoven. Nee, ik heb een acht. Mijn ouders gaan zo trots zijn.

Niet als ze horen dat jij hebt meegeholpen aan dat robots de planeet overnemen. Dus, even Siri. De mensheid heeft sowieso… …geen contacten gevonden met de naam mensheid.

Dat is ook AI, hè, Don? Siri gebruikt het zelf ook. Dat is toch anders? Siri die dacht gewoon dat ik mensen zocht om… Dit zijn de resultaten voor Mensen zijn dom. Nu begint die robot ons zelfs te beledigen.

Don, het zijn gewoon rekenmachines. Maar dan rekenmachines met woorden. Rekenmachines? Een rekenmachine kan supergoed rekenen, maar niet zelf bedenken welke som die wil doen.

Ik geef jou AI-les. O, ja, hoor. Nu weet jij ineens alles over AI.

AI is superhandig. Alleen je moet laten zien wie de baas is. Dat is wel handig als je een beetje weet hoe het werkt.

Oké. En kunnen we dan ook een robot bedenken die mijn bed opmaakt? Nee. Maar misschien kunnen we wel met AI een robot bedenken die een robot bouwt… …die jouw bed opmaakt.

Dat is echt genius. En ik heb het bedacht. Geen AI of whatever.

Siri, dat is kapot slim. Marmot, Pim staat niet in jouw contacten. Die vergelijking met die rekenmachine is echt wel heel duidelijk, vind ik.

Ja, ik vind hem heel passend. En ook leuk om met zo’n sketch een inkijkje in een schoolsituatie te krijgen. Ja, want het gaat echt niet alleen maar om technologie bij AI.

Het is heel belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan… …en te hebben over hoe AI onze samenleving beïnvloedt… …en wat dat allemaal voor ons betekent. Hoe zorgen we ervoor dat iemand weet of iets door AI is gemaakt of niet? Wat betekent het voor mensen hun kansen in de maatschappij? Krijgt iedereen juist meer kansen of werkt het kansenongelijkheid in de hand? Dat zijn grote ethische vragen. Ja, het zijn zeker grote vraagstukken.

En het is soms ook heel moeilijk om hier antwoord op te geven. Zeker omdat veel mensen eigenlijk wat houvast missen. Gelukkig is de komst van de Europese AI Act een feit.

Ja, want in maart heeft het Europese parlement namelijk de AI-wet ingestemd. En deze wet moet ervoor zorgen dat er duidelijke regels komen rondom AI. Zo regelt de wet bijvoorbeeld wat verboden is… …en op welke toepassingen kunstmatige intelligentie wel is toegestaan.

De wet wordt naar verwachting officieel gepubliceerd in mei 2024. Nou, dat is echt goed nieuws, vind ik. Dat die duidelijke regelgeving nu er gaat komen omtrend AI.

Ja, maar hoe pak je nou je rol hierop als bibliotheek? Een handig hulpmiddel hierbij is de AI-Inspiratiegids. Deze gids is ontwikkeld vanuit het programma Digitaal Burgerschap. En je vindt informatie over succesvolle AI-activiteiten… …die bibliotheken georganiseerd hebben en andere tips.

De link naar de inspiratiegids vind je in de show notes. AI, AI of KI, allemaal betekenen ze hetzelfde. Artificiële intelligentie, oftewel kunstmatige intelligentie.

Misschien heb je stiekem al wel eens je opstel laten schrijven door een chatbot… …of loop je je huis binnen en zeg je licht aan. Dat is allemaal mogelijk omdat een computerprogramma… …gebruik maakt van kunstmatige intelligentie. Je gebruikt het misschien zonder het te weten elke dag al wel.

Je hoorde net de stem van Teersa, een van de presentatoren van het Klokhuis over AI. In deze serie word je voorbereid op een toekomst met steeds meer intelligente apparaten. En ook worden de mogelijkheden en beperkingen van AI besproken.

Je vindt een link naar het lespakket en het dossier in de show notes. Iemand die ook veel afweet van AI en de onderwijspraktijk is Josien Boetje. Zij is docenten, onderwijskundige en onderzoeker aan de Hogeschool Utrecht.

Momenteel doet zij promotieonderzoek naar de didactiek van digitale geletterdheid… …met digitale informatievaardigheden in het bijzonder. Je kan haar ook kennen van de podcast DigiSnacks. Welkom bij DigiSnacks, de podcast over digitale geletterdheid… …en digitale didactiek in het onderwijs.

Ik interviewde haar voor onze podcast. Welkom, Josien. Dank je wel.

Om dan maar meteen de grootste vraag te stellen. Hoe groot is nou eigenlijk die invloed van AI op ons? Als we nou bij ons beginnen, is het natuurlijk heel breed. AI is ook al breed.

Dus ik zou me willen toespitzen dan op generatieve AI… …en grote taalmodellen, de large language models. Dat zit al stiekem overal in ons leven verweven. Al is het maar in… Ik zit op WhatsApp een berichtje te sturen en autocomplete maakt mijn woord af.

Dat is ook al eigenlijk met statistiek voorspellen. Dat is nog niet heel slim, maar dat is al een vorm van intelligentie… …of ik spreek iets in en het wordt omgezet naar tekst in mijn notitie-app. Dat is feitelijk al AI, maar niet generatief.

Nee. Dus ik denk dat AI al overal zit. Je kan er eigenlijk niet meer onderuit.

Tenminste, dan moet je echt heel erg je best doen. Je kan het überhaupt, denk je? Ik denk dat het erg moeilijk is, want overal is data. Dus ik ben vanochtend met het OV gereisd, dus daar is data.

Dus ondanks dat ik misschien geen gebruiker dan ben, ben ik wel eigenlijk een product. Want mijn data zal gebruikt worden om te voorspellen wanneer de treinen vol zijn. En daar wordt ook al AI op ingezet.

Dus ja… Het is heel moeilijk inderdaad om daar echt van af te komen. Maar die bewustwording inderdaad, wat je al zegt met WhatsApp en notities-app… …dat is al een hele belangrijke, denk ik, om bij mensen… …ja, van waar zit het eigenlijk allemaal in, in de dagelijkse dingen… …die gewoon, nou, iedere burger of collega of leerling waarschijnlijk wel vaak doet. Ja, ja.

Dat is al interessant. En inderdaad, jouw vraag kan je er ook uitstappen. Want ja, het is wel goed om je bewust te zijn van… …ja, heb je de keuze? En wanneer ook niet? Ja, en ik heb je ook gesteld dat de informatievaardigheden dan van leerlingen… …want dat is waar jij je ook deels onderzoek naar doet.

Klopt, inderdaad. Ja, en is dat dan ook gespitst op generatieve AI? Kijk, mijn onderzoek gaat echt naar de didactiek van digitale informatievaardigheden. En op dit moment beïnvloedt generatieve AI enorm de vaardigheden… …die meer prominent zullen worden.

Dus feitelijk, dat proces, misschien kennen de luisteraars wel het Big Six-model. Er zijn allerlei modellen. Maar je zit vaak iets van zoeken in, van informatie.

Of je begint met je probleem of je vraag. Je gaat iets zoeken, je selecteert wat betrouwbaar is. Je gaat dat verwerken, je gaat iets mee doen… …en dan maak of presenteer je iets van jezelf.

Dat proces verandert niet in die hoofdlijnen, maar wel hoe je dat dan gaat doen. Dus bijvoorbeeld de juiste vraag stellen. Nou, dat vinden leerlingen altijd al hartstikke moeilijk.

Nou ja, zeker als het meteen een onderzoeksvraag moet worden, maar ook al los. Gewoon, wat wil ik eigenlijk weten? Ik kom erachter, als jij kan zeggen wat je wil weten… …ook met een helpdeskmedewerker. Je hebt een probleem met je computer of zo… …en je legt dat helemaal verkeerd uit, waardoor je heel lang bezig bent.

Als je eenmaal weet wat je wil vragen… …ja, dan had ik het ook zelf al op kunnen zoeken, eigenlijk. Dus dat was sowieso al lastig. Maar dit wordt nog belangrijker, want bij die generatieve AI… …maakt het heel erg uit wat voor prompt.

Dus welke vraag je stelt en hoe specifiek je bent, hoeveel context je geeft. Dus net als jouw vraag net, van ja, wat is de invloed? En dan vraag ik, waarop dan? Nou, dat zou je ook, als je die vraag zou stellen aan JetGPT… …dan krijg je dus ook een wat globaler antwoord. En als dat dan niet is wat jij zocht… …ja, dan moet je niet denken, ja, dat ding doet niet wat ik wil.

Dan moet je denken, hey, stel ik had hier een collega naast mij of een leerling… …en die vraagt ook terug naar meer details. Dus hoe meer specifiek jij kunt zijn in wat je zoekt… …hoe beter het resultaat. Maar goed, dus dat is bijvoorbeeld iets wat nu dan meer naar voren gaat komen… …dus het wordt niet… …het hoofdproces of zo wordt denk ik niet anders… …maar er komt meer nadruk op… …het kritisch evalueren wordt ook anders.

Kun jij herkennen, oh, is het wel door een mens gemaakt en maakt het uit? Is het betrouwbaar? Kijk, als ik een appeltaart ga maken… …ja, maakt mij het uit of het betrouwbaar is, moet het lekker worden. Kijk, als ik dat doe op Smulweb of zo, dan zijn er nog referenties en reviews. Dus nou ja, dan weet ik, wordt deze waarschijnlijk lekker.

Dat kan ik dan helaas niet zien, maar het maakt wat minder uit dan als ik zeg… …hé joh, ik wil wat opzoeken over het slavernijverneden in Nederland. Ja, dat is wat gevoeliger. En dat ding heeft gewoon een bias natuurlijk.

Het is getraind, het heet dan wel Open AI van bijvoorbeeld dat ChatGPT… …maar het is helemaal niet open. We weten niet precies wat erin is gestopt. Er zit misschien ook auteursrechtelijk beschermde data in… …maar ook allerlei fake-news sites.

Dus uiteindelijk kun je er vaak, zeker met wat praktischere vragen… …kom je er heel ver mee, maar je weet de bron afhankelijk van hoe je het inzet. Maar als je gewoon de gebruikelijke variant doet… …dan weet je de bron van de informatie niet. Dus je moet gewoon snappen hoe dat werkt om ook te evalueren.

Maakt het in dit geval uit? Want soms maakt het niet uit. Stel, ik ga mijn tekst herschrijven, ik wil hem mooier maken. Dan maakt het niet uit.

Ja, dat heb ik ook wel eens voor de podcast gedaan. Probeer het nu in spreektaal te zetten. Ja, precies.

Dat werkt in principe prima, want de informatie staat er al. Ja, precies. Je weet al, de informatie is betrouwbaar.

Je gaat hem alleen dan… Dan zit je bij het stapje verwerken. Je gaat in een andere vorm gieten. Dus ik denk dat het extra belangrijk wordt dat leerlingen bewust zijn… …van die hele cyclus, zeg maar, en waar je dan zit in jouw proces… …en waar je dan extra op moet letten, zeg maar.

Ik zie nu ook af en toe wel steeds meer van die opdrachtjes voorbijkomen… …van is dit dan door een AI geschreven of door een mens? Maar dat is bijna niet te doen, toch? In principe als de informatie klopt die erin is gevoerd. Ja, nou ja, afhankelijk van hoe goed de prompter is, hè. Stel, ik stop namelijk alle transcripten van jullie podcast erin tot nu toe… …en zeg, nou, maak nu eens op basis hiervan een suggestie voor een nieuwe podcast… …in dezelfde taal als Aniek en Mike.

Nou, waarschijnlijk, als ik dat zo goed voed met jullie context… …dan zal je dat niet kunnen zien. Maar als ik dat helemaal los zou zeggen… Maak eens een voorstel voor een podcast voor mediacoaches, bibliotheekmedewerkers… …over genitieve AI, ja, dan wordt het misschien veel algemeener… …en herken je wel een bepaald type taal wat soms een beetje als leeg wordt ervaren. Heel veel bijvoeglijke naamwoorden.

Very American. Ja, oké. Voor ons Nederlanders soms iets te overdreven.

En nou ja, dus je kunt het denk ik wel herkennen… …als het niet door een expert wordt gebruikt. Heb je daar ook al een lijstje voor met tips van… …zo ontdek je AI-gerelateerde content of… Oh, nee, want ja, dat is niet echt mijn aanpak. Stel, je hebt een opdracht als docent of op een school.

Je moet bedenken, maakt het uit? Kijk, als het eindproduct goed is, dan is het goed. Wat was jouw leerdoel? Was jouw leerdoel een goed product maken? Maakt mij het uit. Was mijn leerdoel, ik wil jou een betere schrijver maken… …of een betere maker van presentaties? Ja, dan wil ik wel ook zien hoe je daar bent gekomen… …en of je daar ook in hebt geleerd.

Dus het hangt denk ik van jouw doel af. Maar dus een lijst met tips hoe je het kunt herkennen. Nou ja, die bijvoorbeeld naamwoorden, vaak puntsgewijze antwoorden… …in bullet lists van… Hoe heet het in Nederlands ook weer? Ja, opzommingslijstjes.

En het is… Ja, als je dat niet specifiek vraagt, heeft het altijd… Het is niet kort en het is niet lang. Het is één lekkere alinea of zo, als je ernaast… Ja, dat herken ik wel. Ja, dus het is nooit een heel kort antwoord vaak.

Dus er zitten altijd nuancen in ook, ja. En als ik dan zo hoor wat jij nu vertelt, dan komt bij mij eigenlijk naar voren… …dat dus eigenlijk de basisvaardigheden, de basis van… …waar ook met digitale gelegenheid mee bezig zijn… …het kritisch zijn, het beoordelen, reflecteren… …die worden nog belangrijker eigenlijk. Mag ik dat zo zeggen? Ik denk ook daadwerkelijk kennis wordt belangrijker.

Want als jij geen kennis hebt van een onderwerp… …kun je één, niet de juiste vraag formuleren… …en twee, niet beoordelen of het waarachtig is. Dus je hebt kennis nodig van het onderwerp… …en je hebt kennis nodig van hoe technologie, in dit geval generatieve AI… …hoe dat eigenlijk werkt. Want als je dat niet snapt, heel veel leerlingen denken dat dat Google is.

Maar het is geen Google. Maar dat is ook een soort conceptueel… …dus dat valt dan nu onder de digitale basis, geloof ik, dat SLO dat nu noemt. Dus ik denk dat kennis van inhoud, kennis van de technologie… …en dan nog kennis van bronnen, hoe zou je dat dan kunnen verifiëren? Dus dat je ook weet, wat zijn nog andere plekken… …waar ik ook naar informatie kan zoeken, om dat ook dan te dubbelchecken.

Dus een beetje wat die fact-checkers ook doen. Maar dan zit je echt op dat stukje selecteren van betrouwbare informatie. Maar die andere fases, zeg maar, dat verwerken… …ja, misschien wordt dat niet zo gauw onder de basisvaardigheden geschaard… …maar uiteindelijk ga je er altijd iets mee doen.

Dus ik denk ook juist dat stukje reviseren en ook dat reguleren van… …je hebt nooit in één keer de goede prompt. Dan kan je eindeloos op zitten breinen en met je uren bezig… …en dan heb je de perfecte prompt. Maar meestal ga je een beetje een heen en weer in gesprek.

Dus ook dat leren van… …oh, ik heb door, dit antwoord is niet precies wat ik zocht. Los van of het betrouwbaar is. Het wordt net even anders dat je dan ook dat doorgaat vragen… …of zegt, hé joh, kan je dit niet in een tabelform voor me doen? Of hé, je gebruikt nu al heel veel bijvoeglijk naamwoorden.

Kan dat niet wat minder? Maar dat vergt wel dat een leerling dus een beetje uit het proces stapt… …en dan kijkt van, is dit wat ik zocht? Weet je, dat monitoren en bijstellen. Dus ik denk dat die reflectieve vaardigheden… Dat noemde je inderdaad ook. Ja, ik denk dat dat belangrijker wordt… …maar dat is ook iets wat heel veel leerlingen heel lastig vinden.

Zeker als ze nog moeite hebben met de inhoud en de technologie. Dus ja. En heb je er vertrouwen in dat iedereen hierin mee kan komen? Is dat… Nee, nee, nee.

Nee, het vergroot in principe, wat vermoed ik, de digitale kloof. Dus leerlingen die al handiger waren, die al een thuisomgeving hebben… …met meer technologie en ouders die kunnen helpen… …met meer kennis, die gaan hier meer uithalen. Dus de mensen die al goed waren en die willen leren, die gaan nog meer leren.

Wil jij niet leren, ben je er niet handig mee, dan kun je het ook gebruiken… …maar dan gebruik je het waarschijnlijk, maak deze opdracht voor mij. Of schrijf nu maar dit betoog voor mij. En dan kom je misschien soms mee weg, maar dan leer je dus minder.

En ja. Dus ja, ik vrees eigenlijk dat als we hier geen les in geven… …dat het eigenlijk die digitale kloof en überhaupt ongelijkheid vergroot. De slimme of de goede worden nog beter.

Mensen die minder meekomen, die profiteren daar minder van… …en gaan zelfs minder leren, omdat ze dit ook kunnen misbruiken natuurlijk. En heb je dan tips voor… Nou ja, om die leerlingen te onderwijzen, heb je al een praktische les of een tip… …waarvan je zegt, hier moet je echt dan mee aan de slag… …of dit kan je meteen inzetten? Nou ja, wat jij al eerder aangaf, is het natuurlijk leuk… …dat je zelf die Turing-test eigenlijk na gaat doen… …was dit door Chad gemaakt of niet? Wat ook een leuke is, dat je een opdracht die je hebt, misschien van een vorig jaar… Stel, je moet een betoog schrijven of een werkstuk… …en dan kijk je een uitvoering van een leerling… …en eentje van Chad geeft pt, of misschien wel twee… …een goede en een minder goede, en twee leerlingen… …en dat dan de klas moet beoordelen welke is beter en waarom… …en dan kun je het hebben over kwaliteitsbesef. Dat is goed.

Je zou ook kunnen denken aan het verifiëren van informatie. Dus stel, je gaat juist expres over wat gevoeliger onderwerp… …leerlingen laten chatten met bijvoorbeeld ChatGPT… …maar je hebt natuurlijk ook die Copilot nu van Microsoft. Sommige scholen zullen daar toegang toe hebben.

Het voordeel daarvan is dat dus wel de data binnen school blijft… …als je een verwerkersovereenkomst hebt. Dus dat is qua privacy dan… Dat is een hele goede tip, denk ik. Ja, misschien wel.

Dat kan ook met ChatGPT kunnen dat ook instellen… …maar een leerling moet er weer een account maken… …dus als je school toegang heeft tot die Copilot met de schoolaccounts… …dan zou dat, denk ik, voor nu de voorkeur hebben. En dan zou je dus kunnen kijken, als je wat gevoeliger onderwerp pakt… …en ga nou eens dat verifiëren doen… …en hoe zou je dat dan bijvoorbeeld aanpakken… …en is dat erg nu? Dus ik denk dat dat leuke dingen zijn… …meer voor het zoeken en het beoordelen van informatie. En verder zou het interessant zijn als je een soort met een half idee aankomt… …en dan samen met leerlingen gaat kijken… …hoe zou je nu jouw eigen product, dus tekst bijvoorbeeld, kunnen verbeteren… …en wat voor prompts kun je daar dan voor gebruiken… …en hoe krijg je ook feedback op jouw eigen schrijfwerk… …waar je ook wat mee kan.

Ik heb altijd heel veel ideeën, ik laat het over te veel. Heel leidje. Maar ik denk inderdaad wel, dit zijn wel mooie praktische zaken… …om meteen aan de slag te gaan, want dat is waar je natuurlijk vaak… …mensen ook op vastlopen, het is zo’n groot onderwerp… …en wat moet je ermee, waar begin je? Het is heel fijn om dan zoiets… En het is ook heel goed natuurlijk om het erover te hebben en de ethiek… …maar ik denk dat het wel gemis is als je het niet ook gaat doen.

Je moet wel opletten, je kunt leerlingen niet verplichten… …in ieder geval niet onder de 18, zeker niet. Dus dat is natuurlijk op primair en voortgezet onderwijs. Moet je kijken, hoe gaan we dan toch dingen laten zien? Je kunt ook zelf dingen doen en het uitprinten… …en dan toch het hebben over kwaliteit bijvoorbeeld… …of het voordoen met leerlingen.

Dus je kunt alsnog ermee aan de gang, maar je kunt het dus niet verplichten. Maar zonder dat verplichten doet ook de helft het waarschijnlijk al. Dat denk ik zeker, ja.

Ik denk dat mensen er meer gebruik van maken… …dan wij soms ook al beseffen, in principe. Ja, en ook alleen dat al zo interessant zijn. Van in een klas bijvoorbeeld, er gooi je die enquête uit… …en zeg je, hee, het is prima, maar ik ben gewoon heel benieuwd… …wie gebruikt het al? Of dat je zegt bij een verslagmaker bijvoorbeeld… …of een profielwerkstuk, je mag het gebruiken… …maar als je dat doet, wil ik jouw chat zien, je chatgeschiedenis… …en dan neem ik ook mee hoe je dat dus hebt aangepakt.

En dan is het niet meer erg, want als het eindproduct goed is… …en je ziet van, hee, dit zijn nog steeds je originele ideeën… …maar je hebt het gebruikt voor inspiratie, om te herschrijven… …en niet hele stukken overgenomen… Tenminste, behalve als dat meteen de spullen on mas, maar dat is eigenlijk nooit zo. Ja, dan is dat op zich… Nou ja, dat zou je kunnen overlegen. Waarom niet? Bij wiskunde mag je ook een grafische rekenmachine gebruiken… …als je maar je berekening laat zien.

En je proces, het gaat niet om het goede antwoord. Hoe ben je daar gekomen? Daar gaat het om. Maar dat is mijn mening.

Nou, ik denk een mooie boodschap. En ook voor de luisteraars, inderdaad, die misschien op zoek zijn naar praktische tips… …het gaat hoe je er komt. Ik denk dat dat een mooie noot is om op te eindigen voor nu.

In ieder geval, dank voor je inzichten. Er is heel wat voorbijgekomen, dus dank je wel. Graag gedaan.

Leuk dat je luisterde naar de taal- en digitaalupdate. We hopen dat je inspiratie hebt opgedaan. Bekijk de tips in de shownotes… …en schroom niet om contact met ons op te nemen als je wilt sparren over taal en digitaal.