‘Programmering moet schuren’

Nog net op tijd konden we Ilias aan de slippen van zijn jasje trekken en bevragen over zijn perceptie over programmeren voor bibliotheken. Vanaf augustus is hij namelijk zijn netwerk en skills aan het inzetten als projectleider van ‘Van Gogh verbindt’ voor het Van Gogh Museum. Hier gaat hij aan de slag om mensen te verbinden met het museum, eigenlijk wat hij ook deed bij de OBA.

Omgevingsbewustzijn

Het observeren van mensen is een van zijn geheimen. ‘Bij de OBA posteer in me regelmatig bij de ingang om het publiek te bekijken, hoe komen ze binnen, wie zijn het, gaan ze recht op hun doel af, kijken ze om zich heen? Dat laatste dus weinig; mensen zijn kennelijk niet zo nieuwsgierig.’ Collega en collectiespecialist Monique is dat wel, een eigenschap die de bibliothecaris van pas komt. Beiden zijn getogen in Amsterdam, zij versleet als rusteloze avontuurlijke puber vijf scholen, wilde de journalistiek in maar deed ICT op de Frederik Muller Academie en studeerde later nog Nederlands. Hij floreerde op het creatieve Spinoza Lyceum en koos daarna voor museologie op de Reinwardt Academie, ‘toen een hele witte meisjesschool. Dat is de bieb tot op zekere hoogte ook. Zes jaar geleden begon ik bij de OBA als tentoonstellingsmedewerker en uiteindelijk werden alle functies steeds generieker, maar de titel programmamaker past me goed.’

Ook voor Monique is omgevingsbewustzijn is van belang. ‘Dat krijg je als je op de vloer werkt automatisch mee, je ontdekt patronen en trends in de vragen die gesteld worden. De front-office is er nu bijna niet meer. Wat mij betreft wordt deze ontwikkeling na evaluatie bijgestuurd.’

Taal doet er toe voor inclusiviteit

Beiden zijn ze fanatiek in het organiseren van inclusiviteit op alle fronten, van publieksparticipatie (voor 180 nationaliteiten) en contentcuratie tot superdiverse samenwerkingsverbanden en het beïnvloeden van machtsstructuren. ‘Het bewustwordingsproces en het doorbreken van uitsluiting begint bij het benoemen en erkennen in de taal. Woorden doen er toe en dat moeten we echt leren.’ Ilias werkte mee aan de handreiking Waarden voor een nieuwe taal van Code Diversiteit & inclusie en adviseert veel culturele instellingen. ‘Ik merk wel dat de macht verschuift, als je je realiseert dat vrouwenrechten pas sinds 100 jaar bevochten worden… We zijn al een eind op weg maar nu nog even doorpakken!’

Ook zijn sociaaleconomische aspecten voor gelijkheid  cruciaal. Monique: ‘Als ik op scholen met jongeren praat willen ze leren budgetteren, (huur)subsidies aanvragen.’ De opzet van een IDO voor jongeren zoals het plan is vanuit de jongerenvloer in Bibliotheek Rotterdam vinden ze een goed initiatief. Beiden: ‘Jongeren moet je coachen en faciliteren, ze zijn een belangrijke doelgroep. Ondernemerschap = educatie, dit valt straks bij ons onder ‘Inclusie’. Iets museaals als Blikopeners, met jongeren in de rol van gids en curator vinden we ook heel goed bij bibliotheken passen.’

Monique: ‘Sinds 2017 hebben we het Huis van alle Talen, een initiatief van directeur Martin Berendse dat aanvankelijk op weerstand van de collega’s stuitte, het paste niet in de ‘orde’. Meertaligheid wordt hier in al haar facetten gevierd, door de mix van collectie en programmering met partners en publiek. Zo ontdekken we dat Russische kinderboeken het erg goed doen. Ook werk van bi-culturele auteurs lopen goed. Boeken in het Arabisch lopen veel minder goed dan Turkse literatuur. Daarom richten wij ons nu op werk van auteurs vertaald uit het Arabisch of met een Middle East North African (MENA) achtergrond.’

Meer focus en lokaal onderzoek

Ilias: ‘Het is hard nodig meer focus aan te brengen en geleid door vooral lokaal onderzoek en een heldere visie keuzes te gaan maken in partners, projecten en programmering. Wed niet op te veel paarden maar werk thematisch met partners in vrijheid en gelijkwaardigheid, dat geeft houvast. Ontwerp samen campagnes op actuele thema’s, waarbij voor mij geldt dat het mag schuren, niet comfortabel zijn en aanzetten tot nadenken.’ Monique mist vaak ‘het andere verhaal’ en het inhaken op wat ‘happening’ is, trendforecaster Lidewij Edelkoort inspireert haar, bijvoorbeeld door haar voorspellingen over het einde van bezit. Ook initiatieven als Temper, een platform voor horeca waar jij zelf bepaalt waar en wanneer en voor wie je werkt zijn interessant.

Als werkwijze kiezen ze voor het bouwen van communities, wat hard werken is en een integrale aanpak vereist., ‘Dat doe je niet met z’n tweetjes; verankering is belangrijk maar gastvrijheid eveneens. Een goed voorbeeld is de Amerikaanse OF/BY/FOR/ALL-methode vanuit de museale wereld.’ Monique zou de David Lankes Leesclub voor community librarians toe willen passen in de bibliotheek. ‘Mijn collega Ton en ik hebben een leesclub speciaal voor dit boek waarbij collega’s kunnen aanhaken. Wij bespreken per (online)bijeenkomst diverse hoofdstukken.’

Samenwerking collectie & programmering

Als Monique enthousiast roept dat ze gaan werken met QR-codes bij de presentaties die verwijzen naar de agenda, dompert Ilias meteen ‘jammer dat de website niet gebruiksvriendelijk is! De publieke ruimte is schaars, bibliotheken moeten meegaan in de ontwikkelingen rond kennis, ontmoeting en informatie, hierin zelfs voorop lopen. Trek hierin meer op met partners als Google, kijk hoe zij het aanpakken.’

Monique haakt aan bij de overleggen van het ontwikkelteam en schat dat 30% van de activiteiten in verband staat met de collectie. ‘We spreken af wat aangeschaft wordt en gepromoot wordt betreffende aankomende activiteiten en programma’s. Voor basisprogrammering zijn er vaste afspraken die gewoon doorlopen. Verder kijken we goed naar het DNA van onze samenwerkingspartners. De aanvliegroutes naar contentcuratie zijn even divers als die partners. Daarbij zijn goede curatoren goud waard, zoals Russische kinderboekenspecialist MAYAK op IJburg, of een platform als Polish Culture, die zijn heel deskundig en gedreven, interessante schrijvers ook. De collecties met soms programmering van curerende samenwerkingspartners als SMIB/ Smibanese University en IHLIA, de LGBTI erfgoedcollectie, lopen goed, dat gaat over genderidentiteit en jongerencultuur.’ Ilias; ‘Ik was laatst in Istanbul en in de boekwinkel daar staan 2 kasten queer, dat hebben wij hier zelfs niet!’

‘Samenwerking met The Black Archives leverde een belangrijke titellijst op, met onderwerpen die soms lastig te verkrijgen zijn. Het was best duur en we moesten er lang op wachten. Daar staat tegenover dat iedereen door bewegingen als Black Lives Matter nu – soms voor de bühne – met ze wil samenwerken, waardoor ze kritischer gaan kijken naar de vraag. Vanuit een tentoonstelling over Vrouwenkiesrecht i.s.m. Atria is door ex-collega Suzy Faiz een collectie opgebouwd.‘

‘Samen met partners in de stad werken we structureel aan conceptontwikkeling rond digitale geletterdheid voor iedereen in het OntwerpLab op de tweede verdieping.’

‘Op 27 oktober 2025 viert  Amsterdam haar 750^ste verjaardag en opent het Verhalenhuis. Een prachtige bibliotheek in Amsterdam Nieuw-West samen met drie partners Oxville Cinema, FUNX en El Hizjra: bioscoop, radio en Arabische literatuur, waarbij het signatuur van de buurt terug te zien zal zijn in programmering en gebouw.’

Schuren smaakt naar meer, vindt ook de Lonkende Leestafel. Ilias zien we terug in het Van Gogh Museum en Monique als spin in het web tussen de trends en hopelijk meer op de vloer.

Verder praten kan altijd, met Ilias Zian ilias.Zian@gmail.com en Monique Groeneveld- van der Poel m.groeneveld@oba.nl

Foto boven: Ilias Zian en Monique Groeneveld-van der Poel, foto Karen Bertrams

28 november 2022: Programmeurs en Collectioneurs naar Amsterdam Museum

Collectioneurs en programmamakers uit Noord- en Zuid-Holland zijn welkom op maandagmiddag 28 november in het Amsterdam Museum aan de Amstel. We gaan de inhoud openvouwen en aan de slag met 360 graden-programmering met lezingen, workshops, tours door het museum en interactieve werksessies met 3 pareltjes uit onze branche. Wat we horen en leren vertalen we terug naar de bibliotheek om de samenwerking tussen collectioneur en programmamaker te bestendigen. Dit wil je niet missen!