Terugblik Bibliotheekplaza 2022: Benut technologie en omarm menselijkheid

Mens is onvervangbaar

Als ‘antropoloog van de toekomst’ onderzocht plenaire spreekster Roanne van Voorst wat de voor- en nadelen van robotificering en kunstmatige intelligentie voor de toekomst van de mensheid zijn. Zij ging een relatie aan met een bot, raakte verslaafd, maar miste toch iets. “Wij mensen worden nooit overbodig op één ding: menselijkheid. Wij kunnen ons inleven, empathie tonen en hebben intuïtie. Dat zal technologie nooit vervangen.”

Technologie-expert Jarno Duursma erkende net als Roanne het versmelten van onze fysieke en digitale wereld. Menselijke vaardigheden worden overgenomen door technologie en dat geeft kansen. ‘Het gaat veel uit handen nemen. Zoek wat het voor jou in jouw werk kan doen. En prikkel ook de fantasie van bibliotheekbezoekers met nieuwe technologie in je medialab. Wees niet bang.’ Want, zegt hij: ‘Technologie kan ook heel veel niet. Ik ben team human: kunstmatige intelligentie zal nooit het menselijke kunnen vervangen. Het bewustzijn van een mens heeft namelijk geen doel. En iets dat geen doel heeft, kan niet geprogrammeerd worden. Omarm dus wat ons menselijk maakt.’

Schaduwkanten

In het plenaire panelgesprek ging het over een schaduwkant van technologie: desinformatie. Annique Mossou, trainster voor onderzoekscollectief Bellingcat, kent de gevaren als geen ander: ‘Desinformatie is gevaarlijk omdat grote groepen mensen erin kunnen gaan geloven. Bij Bellingcat zeggen we daarom: één bron is geen bron. We proberen alles te verifiëren door meerdere bronnen.’ Michael Hameleers, Universitair Docent Politieke Communicatie: ‘Het is moeilijk om te herkennen dat je in een bubbel zit, het voelt vaak ook prettig. Dat geldt voor allerlei opleidingsniveaus en leeftijden.’ Wat kan dan de rol van bibliotheken zijn? Volgens Erik Reuvers, adviseur Digitale geletterdheid bij Probiblio: ‘Voorkom dat mensen te diep verzanden in desinformatie. Begin bij informatievaardigheden voor de jeugd en houd hen kritisch op mediagebruik.’

Kansen in nieuwe wereld

Probiblio’s directeur-bestuurder Frans Bergfeld benadrukte bij de opening dat Bibliotheekplaza er is om gezamenlijk inspiratie op te doen van nieuwe zaken. ‘De ontwikkelingen gaan zo hard, we moeten als bibliotheken op de hoogte blijven.’ Bezoekers konden in de deelsessies inspirerende voorbeelden opdoen hoe bibliotheken een plek kunnen innemen in de nieuwe wereld van fysiek én digitaal.

Van de digitale expositie Fabrique des Lumières die digitale middelen inzet om cultuur laagdrempelig te maken. En de visie van Jalila Essaïdi van BioArt, dat er in de toekomst geen grens is tussen natuur en techniek, maar deze elkaar juist versterken. Tot de VPRO die in sessie vertelde over haar ‘Archief van de Toekomst’; een levend, digitaal archief van meer dan 500 documentaires, die doorzoekbaar zijn met behulp van kunstmatige intelligentie. Bibliotheken kunnen afleveringen inzetten om meet-ups te organiseren.

Gamen als skill

Sociaal ondernemer Nick van Breda is het bewijs dat aanwezigheid in de virtuele wereld gevaarlijk kan zijn, maar ook kansen biedt. Na het overwinnen van zijn gameverslaving helpt hij nu jongeren om uit hun bubbel te komen en ‘changemaker’ te worden. ‘Vraag kinderen welke probleem ze later op willen oplossen, niet wat ze later willen worden. Door veel te gamen, hebben ze de skills van de toekomst geleerd. Laat ze nu gamen voor het goede doel, zoals in hackatons. De bibliotheek heeft veel structuren om hiermee ook aan de slag te gaan.’

In een interactieve sessie konden deelnemers al experimenteren met nieuwe technieken, zoals een lesmethode waar je leerlingen een eigen digitale omgeving kan laten bouwen. Zoals Mark Deckers in zijn beschouwende verslag van Bibliotheekplaza op Bibliotheekblad.nl benoemde, heeft de sector het tempo van de samenleving op dit gebied niet bijgebeend. Aan de slag dus!

Of beluister hoe de sprekers hun eigen bijdrage samenvatten: