“We willen dat ons publiek zegt: ‘Dit is mijn plek’”

In de directiekamer op de kantoren–verdieping (de ‘boring area’) van de bibliotheek van Forum Groningen ontvangen de 2 collectionista’s van het eerste en nieuwste uur (Esmé van den Boom en Marc Rupert) mij om de geheimen van hun succes prijs te geven. Forum Groningen is sinds 2019 een MFO (Multi Functionele Organisatie), een organisatie met cultureel centrum, bibliotheek, filmtheater, museum voor strips, animatie en games en verschillende horecavoorzieningen. De huiskamer van de stad met in 2023 op het nippertje net geen 2,5 miljoen bezoekers. Vandaag is het er vredig en vol, met overal mensen die hun plek hebben gevonden. Op de vele schermen staat de tekst ‘Start here, go anywhere’. Een opvallend prettig intelligente en prikkelende tone of voice in alle uitingen, daar is door de marketingafdeling terdege over nagedacht.

Verliefd op Groningen

Marc Rupert heeft als bibliothecaris sinds 1986 wel 100 dingen gedaan. “Never a dull moment in libraries!” Hij collectioneert nu in het provinciale collectieteam van Biblionet Groningen, voor Forum en de 8 filialen, maar ook voor het ‘Ommeland’, zoals de rest van de provincie vaak wordt genoemd, grotendeels via NBD-Biblion.

Esmé van den Boom is behalve schrijver en stadsdichter van Groningen de collectiespecialist “van de toeters, bellen en circus. Ik haak aan bij programmering en actualiteit”. Sinds haar 11^e is de Wageningse van geboorte verliefd op de stad Groningen. Ze studeerde er Nederlands en Engels en na anderhalf jaar collectie en programmering voor Bibliotheek Assen en literaire programmering voor festivals in Leeuwarden en Groningen begon ze voor Forum. “Ik had het voorrecht een half jaar ingewerkt te worden door mijn nestor, bibliothecaris, auteur en voormalig bibliotheekmanager Doeke Sijens. Daarbij ben ik blij met de opleiding Collectioneren van NBD-Biblion, die biedt een goede basis voor o.a. cijfer gestuurd collectioneren, cijfers zijn soms mijn blinde vlek.”

Super actueel

Esmé zit boven op de actualiteit, fictie – haar specialisme en non-fictie. “We zijn trots op onze presentatie ‘Vers van de pers’ op de begane grond met het mooiste populaire titelaanbod van de maand. Er is voor gekozen verder geen collectie op de entreevloer te plaatsen om het publiek het gebouw in te trekken. In de programmering kunnen we ook snel schakelen en actueel zijn, we schuwen discussies over controverses niet in ons programmateam; is de bibliotheek een links bastion? Zijn we wel divers en inclusief? We organiseerden bijvoorbeeld ooit een hele avond ‘Tussen preuts en porno’, in ons luistermeubel luisterde je naar erotische verhalen van onze zuiderburen, Het rode oor. Het tegenwoordige publiek is schrijfgraag, we bieden dan ook veel schrijfcursussen aan, thrillers, essays. Mooie crossovers maken is ook helemaal ons ding – tijdens de thrillerweken maakten we een speciaal Murder Mysterie rollenspel met ons jongerenpanel en de locale Dungeons & Dragons organisatie Pub Heroes (Murder mystery (forum.nl). Ook over de grens kan Forum op veel enthousiasme rekenen. Marc’s Duits is hervorragend. “We krijgen veel teams van Duitse bibliotheken op bezoek, hun enthousiasme over onze werkwijze en bibliotheek werkt heel stimulerend, ze zijn soms zelfs eifersüchtig!”

”Zou het niet leuk zijn als….”

Marc collectioneert de volwassenen non-fictie en kan daardoor voor het netwerk mooi spreiden qua titels. “Bijvoorbeeld 4 verschillende vegetarische kookboeken vinden hun weg via catalogus en expeditie naar de verschillende plekken, dat werkt allemaal heel goed. We collectioneren met ons provinciaal collectieteam cijfergestuurd via V-smart, waarbij we o.a. kijken naar uitleenfrequenties van vorig jaar. In oktober mailen we alle bibliotheken voor informatie; wat is opgevallen, wat is de vraag en zijn de trends, wat verstoft? Er is toenemende vraag naar manga, hoor je dan, en naar Engelstalige jeugdboeken. Een extra financiële impuls is nodig voor de toenemende vraag naar Engelstalige non-fictie. We zijn een HBO+ bibliotheek en programmeren ook voor en met de universiteit, hogescholen en internationals. Daar hoort ook een collectie op HBO+ niveau bij.”

“We denken vaak ‘zou het niet leuk zijn als…’ en dan gaan we aan de slag. Zo heeft Esmé bijvoorbeeld Bookstagrammers en BookTokkers uit de provincie Groningen uitgenodigd om aan de collectie bij te dragen. “Onze ondergrens is daarbij dat ze minstens 500 volgers hebben, de interaction rate zegt namelijk meer. We vragen ze dan om 25 actuele titeltips, laten ze een reel voor Instagram opnemen met onze videoman en posten dat als collaborators. Bij die reel van beiden zie je de impact in engagement, en de boeken die we voor die tiplijsten aanschaffen vliegen eruit.”

Collega Annemiek Hillebrink (bekend van haar Barbie-collectie) is verantwoordelijk voor de jeugd- en jongerencollecties van Wonderland, de speelse afdeling voor 0-15-jarigen. Van oudsher, dus al in de Oude Boteringestraat, collectioneert bibliotheek Groningen games. Ze hebben ook bordspelen en in vitrines nieuwe prototypes met het verzoek van de ontwerper om ze te testen op de biebvloer. In Storyworld, het museum voor strips, animatie en games kan publiek altijd zelf aan de slag als maker van veelvormige verhalen. Met dit voorjaar voor de vijfde keer hun eigen succesvolle animatiefestival Framed.

Favoriete en obscure bronnen

“Onze bronnen voor aanschaf en programmering zijn dan ook, naast de geijkte; TikTok, BookTok en Instagram, en met de focus op lokaal, daarmee bedoelen we de provincie Groningen. Een favoriete bron is de ‘Boeken in het nieuws’ pagina van Libris.nl, dat is echt superhandig. En we bestellen een groot percentage van de NBD express titels.”

Esmé is dol op Instagram en Marc is volledig verslaafd aan X. “Als volger dan. Soms moet ik echt stoppen want dan raak ik te betrokken, bijvoorbeeld de Israël-kwestie en het besef dat beide partijen met propaganda bezig zijn. Dat doet dan een beroep op ons om met betrouwbare informatie te komen. Je hebt 1 plank klimaatkwestie, daar staat gepeer-reviewde (wetenschaps)journalistiek naast een boek vol meningen. Tja, als bibliotheek moet je toch bezoekers de gelegenheid geven om zich een mening te vormen.”

Publiek als informatiebron

“Mijn meest obscure bron ben ik soms zelf,” zegt Esmé. “Ik houd van trendwatchen, nieuwe onderwerpen verkennen, ben nieuwsgierig naar alles. Vroeger dacht ik: ik moet niet kopen waar ik zelf van houd, ik moet niet biased zijn. Maar ik heb hier echt geleerd dat als ik ergens van aan ga, dat ook anderen dat willen lezen.”

Het publiek fungeert uiteraard ook als informatiebron. Het provinciaal collectieteam reageert per mail persoonlijk op alle ongeveer 40 aanschafverzoeken per week uit de provincie Groningen die binnenkomen via de websites van Forum en Biblionet.

“In Forum loopt het allemaal goed, alle collecties staan op de juiste plek, alleen de manga is qua placering nog zoeken. Hierin mogen we niet verslappen.” Esmé; “Wat ik moeilijk vind is de vraag wat we in de wijkvestigingen gaan doen, soms zijn dat de ‘same old bibliotheekjes’, maar ze zijn van levensbelang voor ontmoeting en leesplezier. De gemeente is gebrand op een goede spreiding voor de functies ‘taalhuis’ en ‘ontmoeting’. Groningen-Zuid is een mooie bibliotheek, verbouwd in 2021, met prachtige nieuwe kasten en een chique uitstraling, maar de andere wijkvestigingen moeten ook aan bod komen. Door de gehonoreerde gelden uit de SPUK-regeling kunnen we meer bibliotheken verbeteren.”

Landelijke vraagstukken onderzoeken

Ergernisje? “Neem bijvoorbeeld het nieuwe boek van Tommy Wieringa dat veel te laat binnenkomt via NBD-Biblion: boeken hebben maar een half jaar om te pieken! Als ie mooi piekt dan loopt ie daarna wel door maar een te late levering in elke bibliotheek van Nederland is gewoon een onzichtbare klap voor de leescultuur waar zeker iets aan gedaan moet worden.”

Marc heeft desgevraagd tips voor NBD-Biblion. “Bibliotheken klagen tegen elkaar op hun eilandjes over de dienstverlening, terwijl dat problemen zijn om landelijk aan te pakken en op te lossen. Mijn advies aan hen is; ga terug naar de basis en doe dat goed, stop met de zijtakken als streamingdiensten.”

Esmé: “Laten we samen onderzoek doen naar de vraagstukken waar we samen mee worstelen, in het landelijke netwerk van SPN, KB en bibliotheken is meer orde en toegankelijkheid mogelijk. De kanalen voor kennisuitwisseling zoals nu Biebtobieb functioneren niet optimaal, het is vaak onoverzichtelijk. Hierbij moeten we natuurlijk allemaal ook naar onze eigen rol hierin kijken.”

Ambities

“Onze ambities zijn om collecties te creëren en onderhouden waar mensen enthousiast over en nieuwsgierig naar worden. ‘Dit is mijn plek’ moet duidelijk door iedereen gevoeld en beleefd worden. En om beter naar bepaalde groepen te kijken, bijvoorbeeld de grote Surinaamse gemeenschap in onze wijk Beijum – komen die wel in de bibliotheek? We leren veel door regelmatig in de frontoffice, op de biebvloer te staan, daar zet je je voelsprieten uit en word je gevoed met ideeën van je publiek. Bijvoorbeeld over de zichtbaarheid van je collectie. We krijgen zoveel verschillende Groningers binnen door onze optimale ontmoetingsfunctie.”

De Lonkende Leestafel wil nu ook Gronings worden, met behulp van de collectie en de programmering moet dat ooit lukken…

Verder praten met Esmé en Marc kan altijd!

De Lonkende Leestafel is de community van ondernemende bibliotheekprofessionals. In deze interviewreeks gaan we in gesprek met avontuurlijke types.