‘We zijn er voor iedereen? Zorg daar dan ook voor’

De Lonkende Leestafel ♥ Kerstin Carbajal Henken, marketingadviseur en projectleider diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid bij Probiblio. Over hoe diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid in het DNA van de bibliotheek thuishoren volgens feminist en criticus Kerstin Carbajal Henken.

Feministe en criticus, zo omschrijft Kerstin Carbajal Henken zichzelf. Haar prachtige achternaam dankt ze aan haar dubbele nationaliteit. Haar Mexicaanse vader en Nederlandse moeder ontmoetten elkaar tijdens hun studies in Duitsland. In haar opvoeding kreeg ze Mexicaanse elementen mee en later studeert ze als uitwisselingsstudent een halfjaar in Guadalajara, om haar vaderland en de taal beter te leren kennen. Al vanaf jongs af aan reist ze met haar familie bijna jaarlijks naar Mexico, waar haar vader inmiddels weer was gaan wonen.

De reislust zette Kerstin voort tijdens haar studie en verder. In Utrecht studeert ze eerst Communicatie- en informatiewetenschappen en daarna Taal- en cultuurstudies. Voor haar bachelorscriptie deed ze tien jaar geleden veldwerk in Nicaragua, een onderzoek naar de kennisuitwisseling tussen Nederlandse vrijwilligers en lokale participanten, over het verbeteren van het onderwijs in Nicaragua. “Er werd voor mijn gevoel te veel vanuit het Nederlandse perspectief gekeken en te weinig rekening gehouden met de lokale omstandigheden. Dit is de voedingsbodem geweest voor hoe ik de wereld nu bekijk.”

De rijkdom van multiculturaliteit

“Ik ervaar het als rijkdom dat ik multicultureel ben opgevoed, weliswaar in een relatief witte omgeving in Zoetermeer. Maar mijn familie woont verspreid over de wereld, in Mexico, de VS, Costa Rica en Duitsland. Ik voel me wel heel erg Nederlands, ik heb er dan ook bijna mijn hele leven gewoond. Ik ben trouwens volgens het CBS een ‘persoon met een migratieachtergrond’. Andere hokjes waar ik wel in pas zijn; kritisch, ik geef mijn mening, ben toch ook introvert en verder dat reislustige, nieuwsgierig dus!”

“Vier jaar geleden initieerde ik bij Probiblio het project ‘Diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid (DIG)’, een drie-eenheid omdat deze thema’s onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Samen zorgen ze voor het gevoel van ‘belonging’. Het gevoel van veiligheid, acceptatie, inclusie en (h)erkenning van de eigen identiteit binnen een organisatie. Diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid horen thuis in het DNA van de bibliotheek, waar we zeggen dat we er voor iedereen zijn. Helaas zien we dit nog niet terug in de praktijk. Bij de meeste bibliotheken is het personeel niet divers en wordt er weinig aandacht besteed aan gelijkwaardigheid en inclusie. En dat zie je weer terug in het aanbod van een bibliotheek en is waarschijnlijk ook een reden waarom sommige doelgroepen nauwelijks naar de bibliotheek komen. We zien wel steeds meer bibliotheken die goede stappen zetten, maar vaak zijn dit nog losse initiatieven en wordt het niet in het beleid meegenomen.”

“Met dit project willen we het bewustzijn bij bibliotheekteams vergroten om dit onderwerp hoog op de agenda te zetten. Dit doen we door het ontwikkelen van laagdrempelige e-learnings en het organiseren van workshops voor het mt, marketing- & communicatie-, collectie- en hr-specialisten en programmamakers. De frontofficemedewerkers moeten we nog beter meenemen in het verhaal, want zij zijn ook heel belangrijk.”

“Probiblio volgt hierbij de Code Diversiteit en Inclusie voor de culturele sector. Zij vernieuwen op dit moment een nulmeting, waarbij bibliotheken aan de hand van een vragenlijst kunnen checken hoe hun organisatie er nu voor staat. Dit helpt organisaties om inzicht te krijgen in welke stappen ze moeten nemen. We ondersteun(d)en ook een aantal bibliotheken, samen met een externe trainer, Siela Ardjosemito-Jethoe, om DIG in het DNA van de organisatie te krijgen.. Dit zijn Bibliotheek Rotterdam, Bibliotheek aan den IJssel, OBA, Kopgroep Bibliotheken en Dok Delft. Samen met collega’s kijk ik ook wat we bij Probiblio zelf ook zeker kunnen doen.”

Millennials en Gen z lopen voor

“Het onderwerp moet continu geladen en gedragen worden door het management, wil het echt impact hebben. Dat verandering langzaam gaat, komt ook door de veelheid aan prioriteiten in onze branche. Millennials en Gen Z onder het personeel hebben een natuurlijke belangstelling voor en prioriteitsgevoel bij dit thema. Sommige onderwerpen zijnpersoonlijk en liggen gevoelig, en iedereen gaat er anders mee om. Weerstand ontmoet je dan ook regelmatig en dat levert soms vervelende gesprekken op, ook in onze eigen organisatie. Ik moet dan soms even ontladen en het idee loslaten dat ik iedereen meekrijg. Iedereen zit ergens anders op de tijdlijn.”

“Ik heb geen goed zicht op hoe andere organisaties het doen, maar weet wel dat Nederland hierin zeker niet voorop loopt. Gelukkig zijn er steeds meer DIG experts die organisaties helpen of algemeen bewustzijn creëren via verschillende kanalen. Een mooi voorbeeld vind ik Zoë Papaikonomou. Ze heeft samen met Kauthar Bouchallikht het boek ‘De Inclusiemarathon’ geschreven en is heel actief op LinkedIn, waar ze  haar mening en inzichten deelt over DIG in Nederland. Ze schudt je wakker door soms dingen om te keren. Je leert er veel van en ziet dingen vanuit een ander perspectief.”

“Persoonlijk heb ik veel geleerd van Madhu Mathoera. Zij heeft mij veel nuttige inzichten gegeven hoe je een organisatie inclusief krijgt. Haar boek ‘De inclusieve organisatie’ geeft al veel inzichten, daarnaast heb ik haar leergang ‘De inclusieve organisatie’ gevolgd en die was heel waardevol. Wat heb je allemaal nodig voor een inclusieve organisatie? Denk aan inclusief leiderschap, een goed DIG-beleid, inclusieve communicatie, divers talent en ga zo maar door. Een mooi inzicht dat ik meegekregen heb, is dat DIG in de organisatie niet draait om meningen van anderen (‘Je mag tegenwoordig niks meer zeggen’, ‘Het is toch maar een grapje, dat moet kunnen’), maar dat DIG serieus genomen moet worden als expertise. Door beleid op te stellen, kaders vast te leggen, normen en waarden te bepalen zorg je ervoor dat DIG van mening naar expertise verschuift.”

“Dat het een lang, soms pijnlijk proces met worstelingen is, leert je de aanbevolen documentaire White Balls On Walls over de inzichten van de staf van het Stedelijk Museum Amsterdam.”

Er zijn voor iedereen

“Het einddoel van mijn streven is heel mooi: de bibliotheek is er voor iedereen. Zorg daar dan ook voor! Je kan wel dingen roepen maar je moet ze ook waarmaken. Je bent er namelijk nog echt niet voor iedereen, bijvoorbeeld al niet voor mensen met een auditieve of visuele beperking, omdat je website niet digitaal toegankelijk is of omdat het moeilijk is de bibliotheek binnen te komen met een rolstoel. Of de communicatieteksten zijn op een te moeilijk niveau geschreven zodat een grote groep mensen het niet begrijpt. Maar ook de collectie is vaak niet inclusief. Kan iedereen zich herkennen in de boeken? Er is een grote groep die wij nu in de kou laten staan.”

Wil je werk maken van DIG in de je bibliotheek of organisatie? Werk aan diverse teams, zoek samenwerking met lokale organisaties waar je niet eerder aan gedacht hebt of partijen als Jongerenplatform voor Talentontwikkeling Quardin, jongerenzenders zoals FUNX. Collectioneer divers en niet alleen vanuit problematiek van thema’s als homoseksualiteit. Het collectieteam van Probiblio werkt aan een e-learning Collectie.

Activisme is noodzakelijk

“Mijn toekomstbeeld is een bibliotheek waarin je jezelf herkent in de collectie. Met een op jou gerichte programmering, services voor jouw type leesvaardigheid, een veilige huiskamer van de stad waarin iedereen zich welkom, gezien en thuis voelt. Het is goed om op doelgroepen te focussen, zo bereik je mensen het beste, maar doe het dan in de breedste en meest inclusieve vorm binnen een doelgroep. Is een doelgroep zelfredzame gezinnen met jonge kinderen? Denk dan an alle mogelijke vormen van gezinssamenstellingen en achtergronden. Digitale toegankelijkheid is verplicht, daar gaan we tijd, geld en meer bewustzijn voor creëren. En wat AI betreft: gevoel en de juiste mensen blijven heel belangrijk, dus AI zal het nooit helemaal over kunnen nemen.”

“Activisme is noodzakelijk om stappen te zetten en doorbraken te forceren voor het grote publiek. Dus niet te voorzichtig zijn, niet te veel polderen, stelliger en proactief zijn. Bij Probiblio startte ik, door een idee van marketingcollega Marjolein Brood, een mini-guerrilla actie door mensen een voornaamwoord aan hun e-mail handtekening te laten toevoegen, ‘zij/haar’, ‘hij/hem’, ‘die/diens en ‘hen/hun’. Daar komen dan vragen over, ja, ‘Is dit beleid?’ Dat wakkert iets aan. Mooi zo.”

De Lonkende Leestafel is dol op aanwakkeren, er moet meer aangewakkerd worden, dus Kerstin; Ga Zo Door!

In 2024 organiseert Probiblio een landelijke dag DIG, in samenwerking met andere POI’s en samenwerkingspartners.