Zo betrek je bezoekers bij programmering van jouw bibliotheek

Er zijn verschillende manieren waarop bezoekers invloed uit kunnen oefenen op de bibliotheek. Ten eerste kunnen leden van de gemeenschap (tijdelijk) collectioneren en kan de bibliotheek met hun input boeken, films of andere materialen (spelletjes, muziekinstrumenten, etc.) aanschaffen. Kijk naar World of books van Bibliotheek Amstelland. Daar collectioneren anderstaligen voor kinderen. Die boeken worden niet ingewerkt (gekaft en bestikkerd) maar wel heel actief voorgelezen door de gastcollectioneurs.

Programmeren door inwoners

Ten tweede kun je mensen betrekken bij programmering. Bij DOK in Delft zijn ze gestart met OPEN, een ontmoetingsplaats in de bibliotheek, waar mensen zelf kunnen programmeren. Een nog op te richten programmaraad denkt mee over programmering, en draagt daar deels zelfs de verantwoordelijkheid voor. Het grootste deel van de programmering in OPEN wordt door gemeenschapsleden bedacht en gemaakt. De bibliotheek biedt passende ondersteuning bij de aanvragen.

De OBA experimenteert sinds 1,5 jaar met buurtgericht werken in de wijkvestigingen. Daar worden bewoners actief gevraagd om mee te werken aan programmering. De OBA ontwikkelt nu samen met vrijwilligers de invulling van die rol, als verbinder tussen bieb en wijk. Bij OBA Next wordt geëxperimenteerd met programmeren met jongeren. Als je voor een zo’n doelgroep kiest, vraagt dat om een nog gerichtere aanpak.

Bij Bibliotheek Eemland in Amersfoort werken ze met blikopeners. Dat zijn gemeenschapsleden die programmeren in de bibliotheek. Bij Eemland werken ze – net als bij DOK – wel met kaders: de programmering die georganiseerd wordt moet publiek toegankelijk zijn, niet-commercieel, gratis en niet politiek. Daar zegt David Lankes – de community library-goeroe – overigens over dat politieke onderwerpen juist wel moeten kunnen in de bibliotheek. De bieb is toch onafhankelijk en open? Moet een politiek onderwerp dan ook juist niet kunnen?

Flexibele inrichting

Ten derde kunnen bezoekers en gemeenschapsleden invloed uit (willen) oefenen op de inrichting van de bibliotheek. Denk aan Bibliotheek Velsen, waar met een gordijn een podium gemaakt kan worden. Makkelijk voor bezoekers om zelf te doen, daar hoeft niemand van de bibliotheek bij te zijn. Ook meubels op wielen kunnen bijdragen aan de invloed die mensen voelen op de inrichting van de bibliotheek. Of denk aan het inrichten van de jeugdvloer samen met jongeren. Mensen betrekken bij en vragen naar hun ideeën over inrichting kan heel goed werken voor bepaalde onderdelen van de bibliotheek. Handig als de inrichting ook de programmering kan volgen.

Onderzoek

In mei 2024 is over dit onderwerp, in het kader van BiebPanel, een verdiepend onderzoek uitgevoerd onder ruim 1000 personen tussen de 16 en 80 jaar. Wat kunnen bibliotheken doen om mensen te betrekken bij programmering, en wat verwachten mensen aan ondersteuning van de bibliotheek? Wordt de bibliotheek überhaupt gezien als plek voor activiteiten met anderen?

Uit dat onderzoek blijkt onder meer dat een deel van de mensen zich er niet van bewust is dat de bibliotheek een plek is waar je zelf dingen kunt organiseren. De perceptie dat je geen lawaai mag maken, niet mag knoeien, de bibliotheek sowieso ’s avonds dicht is en dat alles een vaste plek heeft zijn hardnekkig. Wat kun je daar als bibliotheek tegenoverstellen?

Uit het onderzoek volgt dat er een aantal dingen zijn waar je aan kunt denken:

• Zorg voor goede basisfaciliteiten als geschikte ruimtes, goede tafels en stoelen en zorg voor een toegankelijke plek;
• Zorg dat er eten en drinken kan worden meegenomen of geregeld;
• Laat weten dat er ondersteuning is vanuit de bibliotheek, je staat er niet alleen voor;
• Zorg voor technische en facilitaire ondersteuning.

Andere rol

We hebben het nu steeds over de rol die een programmamaker speelt bij programmeren voor en door gemeenschapsleden, maar dat is niet de enige specialist die hiermee te maken krijgt. Ook de medewerkers in de publieksservice bijvoorbeeld, spelen een cruciale rol. Zij zijn vaak de eerste personen die zichtbaar zijn in de bibliotheek en dus aanspreekpunt. Bovendien wordt hen gevraagd naar de programmering die plaatsvindt. Dat betekent best iets voor hun rol. Bibliotheek Cultura/Oostland doet momenteel uitgebreid onderzoek naar hoe alle medewerkers hun rol kunnen spelen in de community library.

Uit het onderzoek volgde overigens ook dat mensen het met name fijn vinden om af en toe een idee door te kunnen geven, als de bieb ze vraagt om mee te doen en om samen wat te doen. Dat geldt voor inrichting, programmering en collectie/materialen. Een kwart van de ondervraagden wil best (regelmatig) meedenken over programmering, als dat ze gevraagd wordt. Een veel kleiner deel van de mensen wil ideeën helpen uitwerken en uitvoeren. Hou daar dus ook rekening mee bij het stellen van je ambities. Je kunt een volledige community library willen zijn, maar als je gemeenschap daar (nog) geen energie voor heeft, moet je je plannen daarop afstemmen.