Zo koppel jij bestaand aanbod van jouw bibliotheek aan digitaal burgerschap

Even opfrissen, wat is (digitaal) burgerschap ook alweer?

We zijn binnen deze sector al even met elkaar aan het experimenteren wat onder (digitaal) burgerschap valt. De term is niet in beton gegoten. In het kort gaat burgerschap om het actief betrokken zijn bij alles wat er speelt in jouw leefomgeving. Dit kan gaan over jouw wijk, jouw verantwoordelijkheden in- en rondom de gemeente waar jij woont, over duurzaamheid, klimaat en vele andere maatschappelijke thema’s. Het gesprek hierover voeren met elkaar, verschillende standpunten en ideeën bespreken, maar ook zelfreflectie, geeft meer inzicht en bewustwording.

Digitaal burgerschap gaat onder andere over de keuzes die jij maakt in de digitale wereld: stuur jij die ene foto wel of bewust niet via WhatsApp naar een vriend of vriendin? Heb jij in de gaten dat jouw mailbox vol met spam zit maar voel jij niet de noodzaak te weten of dat een probleem kan worden? Of wil jij juist precies weten wat er met alle data gebeurt die jij verstuurt?

Kortom, welke keuzes maak jij online en waarom? En héb je een keuze? Kan je nog een leven leiden zonder online te zijn?

Bestaand aanbod aan te passen naar (digitaal) burgerschap: wat heb je nodig?

Noord- en Zuid-Hollands bibliotheken hebben al veel aanbod dat raakt aan (digitaal) burgerschap. Met een kleine aanpassing kun je ervoor zorgen dat het aanbod (digitaal) burgerschap wordt. Maar hoe doe je dat? Het belangrijkste dat je wilt creëren voor de bibliotheekbezoeker is bewustwording, reflectie en handelingsperspectief. Je wil dat bezoekers zich bewust worden van diens rol zijn/haar leefwereld, reflecteert op zijn of haar rol in de maatschappij en zich capabel voelt om daarnaar te handelen en waar nodig keuzes te maken.

Voorbeelden uit de praktijk

Laten we eens een het bestaande aanbod onder de loep nemen. Elk van deze voorbeelden kun je plaatsen onder één van de vijf thema’s binnen (digitaal) burgerschap, namelijk: Maak kennis met AI, robotica en domotica; Desinformatie en social media; Maken en experimenteren; Moreel kompas en bewustwording of Burgerschap en democratie.

Maak kennis met robotica, domotica en artificial intelligence & Maken en experimenteren

Binnen deze twee thema’s, die overlap kennen, is het van belang dat je de deelnemer kennis laat maken met nieuwe digitale ontwikkelingen, drempels wegneemt, bewustwording creëert en het toegankelijk maakt. Ook is het praktisch ingesteld, werk je als deelnemer met je handen en hoofd, kan je je verwonderen, experimenteren en uitproberen.

Een voorbeeld hiervan is het bouwen van je eigen wereld in 3D, werken met Tinkercad of andere activiteiten die we in de maakplaatsen zien. Je creëert bewustwording bij de deelnemer en laat diegene nadenken over de ethische zaken rondom robots die mensen kunnen vervangen, de maakbaarheid van de maatschappij en wat de grenzen daarin zijn. Je laat de deelnemer reflecteren op zijn eigen gedrag rondom dit thema en zorgt dat diegene bewust kan kiezen en handelen.

Een ander voorbeeld is het maken van een podcast: hierbij ben je praktisch bezig en leer je de techniek die komt kijken bij het maken van een podcast. Je kunt de deelnemer ook laten nadenken over polarisatie in gesprekken en laten reflecteren op zijn of haar standpunten en eigen gedrag rondom dit thema. Je kan de deelnemer handelingsperspectief geven doordat diegene de techniek van het opnemen van een podcast beheerst en bijvoorbeeld verslaglegging doet van wat er in zijn of haar leefomgeving speelt of een community bereikt met de podcast.

Digitaal moreel kompas en bewustwording

Dit thema gaat over databewustzijn. Binnen dit thema is het van belang dat je de deelnemer kennis laat maken met online gedrag, bewust keuzes maken daarin en veilig omgaan met de privacy van jezelf en anderen. Hoe verhoudt de deelnemer zich tot de onlinewereld en hoe gaat diegene om met zijn online identiteit? Dit thema raakt aan de basisprincipes van veilig online en digitale inclusie, maar zet de stap naar (digitaal) burgerschap door naast de kennis over veilig online zijn óók bewustwording, reflectie op het eigen handelen én handelingsperspectief te bieden waardoor gegronde keuzes gemaakt kunnen worden.

Een voorbeeld hiervan is aanbod rondom digitaal nalatenschap. Naast de kennis over dit onderwerp, dient het aanbod de deelnemer de kans te bieden om te reflecteren op de digitale footprint en dat diegene goed genoeg is onderlegd om een bewuste keuze te maken. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om een Facebook-account. Wil je dat jouw profiel nog een jaar openblijft na jouw overlijden of wil je dat iemand die meteen verwijderd? Wat zijn jouw beweegredenen en afwegingen daarin? En wie geef jij opdracht en beheer over jouw privégegevens?  Kortom, hoe verhoud jij je tot je online identiteit en waarom?

Burgerwetenschap en democratie

Binnen dit thema is het van belang dat je de deelnemer laat kennismaken met de dialoog voeren, met het vormen en ventileren van een mening (al dan niet online) en bewust maakt van zijn of haar burger- en gemeenschapsbetrokkenheid.

Een voorbeeld hiervan is aanbod rondom spreekuren met een wijkagent of plaatselijke brandweer of lezingen over het klimaat, duurzaamheid, vluchtelingen en energie. Lezingen (of spreekuren) zorgen normaliter enkel voor kennisoverdracht. Daaraan wordt nu reflectie op het eigen gedrag en handelingsperspectief geboden: ga in gesprek met de groep, wat vindt de deelnemer belangrijk in zijn of haar leefomgeving als het gaat om dit soort thema’s? Hoe verhoudt de deelnemer zich ten opzichte van de groep, zijn of haar leefomgeving en welke keuzes en meningen kan de deelnemer gegrond maken na een dergelijke bijeenkomst? Vind jij het belangrijk dat jouw buurman een brandmelder heeft, ook voor jouw veiligheid? Hoe kijk jij naar energie en klimaat, kan je reflecteren op jouw gedrag en vervolgens gegronde keuzes maken en handelen vanuit die keuzes?

Hoe nu verder?

Ben jij geïnspireerd geraakt, herken jij jouw programmering in dit artikel en wil je nog even verder sparren over dat laatste stapje naar digitaal burgerschap? Of hoe je je aanbod aan elkaar kan koppelen zodat een doorlopende leerlijn naar (digitaal) burgerschap ontstaat? Aarzel niet, en neem contact op met Joyce de Boer.

Bekijk de actuele startregeling van digitaal burgerschap op Bibliotheeknetwerk.