-
- ...
- Organisatieondersteuning
- Marketing
- Schrijven voor iedereen: zo maak je een tekst digitaal toegankelijk
Schrijven voor iedereen: zo maak je een tekst digitaal toegankelijk
Veel mensen denken bij toegankelijkheid aan rolstoelvriendelijke gebouwen. Maar wist je dat digitale teksten ook een ‘drempel’ kunnen vormen? Denk aan lange zinnen, jargon of ontoegankelijke PDF’s. Als je niet uitkijkt, sluit je ongemerkt lezers uit. In dit blog vertel ik je hoe je met een paar simpele aanpassingen jouw teksten veel toegankelijker maakt – voor álle lezers. Met tips voor het gebruik van AI!
Wat is digitale toegankelijkheid en waarom is het belangrijk?
Steeds meer mensen gebruiken digitale middelen, maar niet iedereen kan teksten makkelijk lezen of begrijpen. Denk aan mensen met een visuele beperking, laaggeletterdheid of een andere vorm van leesbeperking. Digitale toegankelijkheid zorgt ervoor dat iedereen mee kan doen – en dus ook jouw boodschap kan begrijpen. Digitale toegankelijkheid is wettelijk verplicht volgens het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid (en straks de European Accessibility Act).
Schrijftips
Tip 1: Schrijf helder en concreet
Toegankelijk schrijven begint bij helder en concreet taalgebruik. De meeste mensen in Nederland begrijpen teksten op taalniveau B1. Kies eenvoudige woorden en schrijf actief. Dus niet: “De aanvraag kan worden ingediend door…” maar: “Je dient je aanvraag in via…”. Vermijd vakjargon en lange zinnen en zorg voor structuur met duidelijke kopjes. Ook mensen zonder beperking zijn daar trouwens blij mee.
Tip 2: Schrijf inclusief
Spreek niet automatisch in de hij- of zij-vorm en wees bewust van stereotypen. Kies liever voor termen als ‘lezer’, ‘bezoeker’ of schrijf in het meervoud. Zo sluit je niemand uit. Spreek je lezer direct aan. Schrijf liever “je kunt hier hulp krijgen” dan “men kan hier terecht”. Zeg niet “de blinde gebruiker” maar “een gebruiker met een visuele beperking”. Kleine aanpassingen, maar ze maken je tekst vriendelijker én inclusiever.
Tip 3: Tips uit de praktijk
Laat mensen met ervaring op dit gebied meelezen. Want wat voor jou duidelijk is, is dat niet per se voor iedereen.
En dan de techniek
Toegankelijk schrijven stopt niet bij taalgebruik. Ook de websitetechniek erachter speelt een belangrijke rol. Een paar basics die je als contentmaker niet mag vergeten:
Technische tip 1: Gebruik structuur en koppen (headers)
Zorg voor een logische structuur in je tekst, met kopjes op het juiste niveau. Dus: één H1 (de titel), gevolgd door H2’s voor tussenkoppen en eventueel H3’s voor subonderdelen. Dit helpt schermlezers om de structuur van je tekst te ‘lezen’ en maakt scannen makkelijker voor alle bezoekers. Een veelvoorkomende valkuil is om headers te gebruiken als manier om de pagina aantrekkelijker te maken, maar dat is niet de bedoeling. Gebruik ze waarvoor ze bedoeld zijn.
Technische tip 2: Alt-teksten voor afbeeldingen
Voeg een alt-tekst toe aan informatieve afbeeldingen. Deze beschrijft in één zin wat er op de afbeelding te zien is. Dit is cruciaal voor mensen die gebruik maken van hulptechnologie zoals een schermlezer. Is de afbeelding puur decoratief? Laat de alt-tekst dan leeg. Dan kan een schermlezer de afbeelding overslaan. Vind je het lastig om te bepalen of een afbeelding puur decoratief is? Stel jezelf dan de vraag: snapt iemand het verhaal ook zonder deze afbeelding? Als het antwoord ja is: decoratief. Bij nee: informatief.
Technische tip 3: Linkteksten
Vermijd vage teksten als “klik hier” of “lees meer”. Schrijf liever: “Bekijk onze tips voor toegankelijke content”. Niet: “klik op de groene knop” maar: “Klik op de knop Verzenden”. Zo weet de lezer (én de schermlezer) precies waar de link over gaat.
Technische tip 4: Kleurgebruik en contrast
Controleer of de tekst voldoende contrast heeft met de achtergrond. Zachte grijstinten op een witte achtergrond? Mooi misschien, maar slecht leesbaar. Tools zoals de WCAG contrast checker kunnen je helpen dit te testen. Gebruik verder een goed leesbaar lettertype en vermijd tekst in afbeeldingen.
Technische tip 5: CMS-instellingen en sjablonen
Maak gebruik van toegankelijke sjablonen in je CMS (zoals WordPress of Drupal). Die zorgen er bijvoorbeeld voor dat de tabvolgorde logisch is en formulieren correct gelabeld zijn. Kies voor sjablonen die voldoen aan de WCAG 2.1 AA-richtlijnen, de internationale standaard voor digitale toegankelijkheid.
Technische tip 6: Vergeet PDF’s niet
Veel bibliotheken bieden PDF-bestanden aan. Vergeet niet dat die óók toegankelijk moeten zijn: denk aan het gebruik van koppenstructuur, alt-teksten bij afbeeldingen, leesvolgorde instellen, en het correct opslaan als ’toegankelijke PDF’. Tools als Adobe Acrobat Pro hebben hiervoor ingebouwde checks.
Vergeet je video’s niet
Video is een geweldig middel om je boodschap over te brengen, maar denk ook hier aan toegankelijkheid. Voeg altijd ondertiteling toe – niet alleen voor mensen met een gehoorbeperking, maar ook voor iedereen die een video zonder geluid bekijkt (bijvoorbeeld onderweg of op het werk). Zorg daarnaast voor een korte inleiding of beschrijving van de inhoud van de video voor wie niet (goed) kan kijken. En wil je echt inclusief zijn? Voeg dan ook een audiodescriptie toe waarin visuele elementen worden beschreven. YouTube biedt al handige opties om automatisch te ondertitelen, maar check altijd de tekst op fouten.
Laat AI je helpen
AI-tools kunnen waardevol zijn om digitale toegankelijkheid te verbeteren én te borgen. Een paar praktische tips:
AI-tip 1: Automatisch controleren op toegankelijkheid
Er zijn AI-gebaseerde tools zoals Microsoft Accessibility Checker, axe DevTools of Siteimprove, die je webpagina’s kunnen scannen op toegankelijkheidsproblemen. Ze geven je een overzicht van dingen die niet goed zijn ingesteld – van ontbrekende alt-teksten tot onlogische kopstructuren.
AI-tip 2: AI voor het schrijven van alt-teksten
Sommige tools (zoals Microsoft Copilot of bepaalde CMS-plugins) kunnen automatisch een beschrijving genereren bij een afbeelding. Dit is een handig startpunt, maar let op: de gegenereerde tekst moet je altijd even controleren. Wat AI ziet, is niet altijd wat jij bedoelt over te brengen.
AI-tip 3: Toegankelijke content herschrijven
Met AI-tools zoals ChatGPT of Grammarly kun je teksten laten herschrijven in begrijpelijker taal. Geef de opdracht om een tekst ‘makkelijker’ of ‘korter’ te maken of om jargon te vermijden. Let wel: AI kent jouw doelgroep niet zo goed als jij. Dus: altijd even nalezen met de eindgebruiker in gedachten.
AI-tip 4: Spraak-naar-tekst en tekst-naar-spraak
AI in tools als Google Docs maakt het mogelijk om content hardop voor te laten lezen of snel transcripties te maken van video’s of audio. Daarmee maak je je website direct toegankelijker voor mensen met een visuele beperking of leesproblemen.
Voorleessoftware is als aparte tool niet meer nodig. Dit zit deels geïntegreerd in standaard software en/of mensen die dit structureel nodig hebben, gebruiken hun eigen software die helemaal op maat is ingericht naar hun voorkeuren. Sterker nog; een losse tool hiervoor toevoegen zit vaak de digitale toegankelijkheid in de weg. De experts raden dit dus af.
AI-tip 5: Gebruik AI met bewustzijn
AI is krachtig, maar geen wondermiddel. Laat het je werk ondersteunen, niet overnemen. En zorg altijd dat je eindproduct voldoet aan de richtlijnen van WCAG 2.1 – die verantwoordelijkheid ligt bij jou, niet bij de tool.
Iedereen moet mee kunnen doen
Digitale toegankelijkheid lijkt misschien een technisch onderwerp, maar het begint bij iets heel menselijks: de wens dat iedereen mee kan doen. Dus stel jezelf na elke alinea de vraag: sluit ik per ongeluk iemand buiten? Want pas als iedereen mee kan doen, doen we het goed. En onthoud: toegankelijkheid is geen eenmalige actie, maar een proces. Zorg voor duidelijke richtlijnen binnen jouw organisatie, training voor redacteuren en werk samen met developers om structureel toegankelijk te werken.
Heb je zelf goede voorbeelden of vragen over dit onderwerp? Laat het vooral weten – we denken graag mee!
Deze tekst is tot stand gekomen met behulp van chatGPT.
Heb je vragen?
